Het sluiten van kerkgebouwen „is aan de orde van de dag”, constateert Schaap. Veel kerkbestuurders en gemeenteleden willen er eigenlijk niet aan, maar ze moeten. Dat brengt soms spanningen met zich mee. „Zo veel vragen, zo veel meningen en vaak ook: zo veel ruzie en teleurstelling.”

Dat is niet goed en daarom wil Schaap helpen. Hij pakte zijn pen en schreef: ”Kerksluiting: einde of nieuw begin” (ISBN 978 90 5263 959 8). Het is geen zwaar beleidsadviesplan, maar een luchtig –„met een lach en een traan”– geschreven boekje dat een „aanzet tot antwoorden” geeft.

Schaap begint met een „verzonnen maar levensecht verhaal” over de dreigende sluiting van de Nieuwe Kerk. Vertellenderwijs laat Schaap zien hoe een kerkrentmeester, gemeentelid, lid van de algemene kerkenraad, predikant, buurtvereniging die de kerk huurt, journalist van de plaatselijke krant en vele anderen het proces van de (voorgenomen) sluiting beleven. Door het ontstaan van een missionaire gemeente –dat levert spanningen op met de ‘oude’ gemeente–, wordt het gevaar van sluiting en sloop uiteindelijk afgewend, maar de emoties zijn er niet minder om.

Adviezen

In het tweede deel van het boek vertaalt Schaap het praktijkverhaal in concrete adviezen. Zorgvuldigheid moet in het proces voorop staan, concludeert Schaap. „Haastige spoed is in moeilijke tijden doorgaans totaal niet goed.”

Wees niet naïef, waarschuwt Schaap betrokkenen. Sommige partijen reageren in dit soort fasen graag hun stress af op het kerkbestuur. Anderen proberen een financieel slaatje uit de mogelijke sluiting te slaan. „Maak zo veel mogelijk heldere afspraken” en „kom er eerlijk op terug” als er iets fout gaat of een visie verandert tijdens het proces.

Advies van buiten is ook verstandig, aldus Schaap. Een buitenstaander kan een spiegel voorhouden en voorkomen dat kerkbestuurders en gemeenten „in een doolhof” terechtkomen.

Blijf niet in steen en stof steken, adviseert Schaap: „Het gaat om de kerk van de Heer, maak er geen privé-onderneming van. Houd je in Zijn Huis aan Zijn regels.”

In een proces van kerksluiting kan het heel snel alleen nog maar over cijfers, geld en statistieken gaan, zegt Schaap. „Herbronning, herijking, met nieuwe ogen naar de oude Bijbelteksten kijken, lijkt een inhoudelijk beter begaanbaar pad.”

Er passeren ook veel theologische en/of pastorale vragen in een discussie over kerksluiting. „Geloven we ten diepste in God of in een gebouw? Hoe gaat het gemeenteleven na verkoop van de kerk verder? Een nieuw huis met oude vormen, of gaat het om nieuwe vormen? En een nieuwe beleving? Misschien zelfs ook nieuwe inhouden?”

Schaap sluit zijn boek af met een reeks verwijzingen, praktische voorstellen voor gezamenlijk gebruik van een kerkgebouw met alle haken en ogen die daarbij horen.

Kerkbestuurders moeten de consequenties van besluiten goed doordenken, stelt Schaap. „Mag de verkochte kerk straks overal voor gebruikt worden? Respectloze toespraken vanaf een eens gerespecteerde kansel? Voorstellingen die vloeken met wat er eens werd verkondigd? Voor veel kerkgangers kan zo’n ongewenst gebruik dan jarenlang nog blijven knagen. Ook deze vragen van ‘nazorg’ horen bij de verkoop van een kerkgebouw.”

Dialoog

Schaap presenteerde zijn boek begin deze maand in Leusden bij de start van het project KerkDialoog van het Kantoor der Kerkelijke Administraties en de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer. KerkDialoog „geeft antwoord op actuele vragen die in kerkelijke gemeenten leven”, zo stellen de twee organisaties. Met KerkDialoog willen zij gemeenten helpen nu die te maken hebben met krimpende ledentallen, afnemende betrokkenheid van de leden, dalende financiële inkomsten en een andere positie in de samenleving.

KerkDialoog werkt met twee kerkcoaches. Het gaat om Schaap en organisatieadviseur en politicus Eppie Klein, die tot 2007 voorzitter was van de centrale directie van de Jacobus Fruytier Scholengemeenschap in Apeldoorn was. Zij adviseren kerkelijke gemeenten.

www.kerksluitingboek.nl