Zit ik er erg ver naast als ik constateer dat heel wat predikanten en catecheten moedeloos worden als ze denken aan de catechisatie? Zit ik er erg ver naast als ik denk dat steeds minder jongeren de catechisatie bezoeken en dat steeds meer ouders het erbij laten zitten om hen te sturen? Ooit hebben zij bij de doop van hun kind beloofd het te laten onderwijzen in het Woord van God, maar dat staat nu zo ver van hen af. Ook kerkenraadsleden zijn soms maar weinig betrokken bij het onderricht aan onze jongeren. En zo kan het gebeuren dat de catechese wegzakt en de gemeente het leren dreigt te verleren.

Gelukkig is het niet overal zo. Er zijn ook gemeenten waarin het leren kennen van Christus bloeit. Prachtige initiatieven worden ontwikkeld. De gemeente loopt er warm voor. En de gemeente blijft leren in diverse vormen van voortgezet leren. De gemeente heeft ook een antenne ontwikkeld voor de zegen van de leerdienst.

Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat dit in steeds meer gemeenten niet het geval is. En dan kan ik me voorstellen dat predikanten en andere catecheten de moed laten zakken. Waar doe ik het allemaal voor, denken ze. Catechisatie geven kost me heel veel voorbereiding, ik geef me voor honderd procent, maar als het erom gaat welke dingen mijn gemeenteleden belangrijk vinden, staat de catechisatie zo ongeveer onderaan. O, dat eenzame avontuur van catechese.

Veel dieper

We zijn geneigd de oorzaken van deze neergang te zoeken bij de ongemotiveerdheid van de jongeren, bij de methode van catechisatie geven (drs. Toes), de volle agenda’s van de gemeente enzovoort. Echter, volgens mij zit het probleem veel en veel dieper. Er is over de hele linie sprake van een ernstige crisis als het gaat om verlangen naar geloofskennis. Niet wat je weet, maar wat je voelt, wat je doet of wat je wilt is de graadmeter voor het geloof van velen. En wat je niet kent, dat mis je niet. Onbekend maakt onbemind. Vandaar dat veel gemeenteleden nauwelijks het verschil kennen tussen goed en kwaad inzake geloof, doop, avondmaal, preek, bekering enzovoort. Terwijl kennen en geloven zonder elkaar doodbloeden (Hosea 4:6).

Gaat het over het kopiëren van preken (dr. Van den Belt) dan is Leiden in last. Hele stukken in de krant. Maar gaat het over catechese (drs. Toes), dan volgt een keurig verslag en daarna is het weer gewoon… stil.

Bekering in en van de gemeente wordt zichtbaar in een eerherstel van de catechese. Het gaat dan om een nieuw verlangen Christus te (leren) kennen (Efeze 4:20). De kennis van Christus is het kloppende hart van het geloof, van de gemeente. Wie Christus leert kennen ziet dat het de grootste dwaasheid is om het leren te verleren, de meest geraffineerde tactiek van de duivel. Kennis van Christus en alles wat Hij deed, doet en leert, is onmisbaar; en ook zo overstelpend rijk; de meest wonderlijke ervaring die er bestaat. Christus kocht mij als een verloren zondaar en nu verlang ik Hem te dienen. Dat is de kern van het leren van de gemeente. Daarin raak je nooit uitgeleerd.

Toen we gedoopt werden, ook in de Naam van de Heilige Geest, heeft de Heilige Geest aan ons persoonlijk beloofd deze kennis van Christus in ons hart en verstand te bewerken. Aan een zogenaamd historisch geloof is geen belofte verbonden; je kunt er zelfs onbekeerd bij blijven. Het zal niet helpen bij een eerherstel van de catechese. De afgelopen decennia hebben ons geleerd dat het tegendeel het geval is.

Jan Rap en zijn maat

Nu de vraag: hoe kan het anders worden in de gemeente? De kerkenraad dient hier het initiatief te nemen. Waarom niet alle jongeren van de gemeente persoonlijk uitnodigen? En een week later om hun antwoord vragen. En Jan Rap en zijn maat niet overslaan. Waarom niet aansprekende folders uitdelen aan het eind van de kerkdienst, aan iedereen? Waarom niet… Vult u zelf maar in. Er zijn zo veel mogelijkheden.

September 2013, de wekker loopt af! Tijd om op te staan voor catechisatie. Kom op, aan de slag. We gaan weer leren om te leren. Maak de mensen van catechese blij, geef hun nieuwe moed met uw meeleven, uw enthousiasme en uw eigen inzet. Draag hen in uw gebed en betrokkenheid. Ora et labora.

Vlak voor het nieuwe catechisatieseizoen geef ik graag aan alle catecheten het woord van Augustinus door: God heeft een blijmoedige gever van catechisatie lief (2 Korinthe 9:7). Zeker weten.

De auteur is oud-docent catechetiek en emeritus hoogleraar geschiedenis van het gereformeerd protestantisme aan de Universiteit Leiden.