”Het Nederlandse landschap. 2000 jaar mensenwerk”
Auteur: P. Burm; Teleac/Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 2003
ISBN 90 215 3548 3
Pagina’s: 144
Prijs: € 24,99. „Nederland kent geen oorspronkelijke natuur. Elk stukje grond is door mensen bewerkt.” Een uitspraak die vaak terugkomt op bijeenkomsten over het landschap en de natuur. Na het lezen van ”Het Nederlandse landschap” blijkt deze uitspraak geen cliché te zijn, maar de werkelijkheid weer te geven. Nederland is ”2000 jaar mensenwerk”, zoals de ondertitel van het boek terecht zegt.

We wonen, we verbouwen gewassen, we reizen, we verdedigen, we delven, we recreëren en doen nog veel meer. Stuk voor stuk activiteiten die ruimte vragen. Al eeuwen lang. Geen wonder dat elke vierkante meter Nederland wel voor een van deze activiteiten is of wordt gebruikt. Geen wonder; zeker nu de Nederlandse bevolking de laatste eeuw groeit en groeit.

In het landschap hangt bovendien alles met alles samen. Activiteiten van mensen hebben hun invloed op het landschap, maar andersom bepalen de geografische omstandigheden ook wat de mens op een plek wel of niet kan doen. Een rivier is een rivier, veen is veen en zandgrond blijft zandgrond.

Alle activiteiten hebben door de tijd heen hun sporen nagelaten in het landschap en hebben soms zelfs landschappen gevormd. Zo blijkt uit de duidelijke inleiding van het boek waarin voortdurend links met de geschiedenis van Nederland en de techniek worden gelegd.

In ”Het Nederlandse landschap” beschrijft auteur P. Burm vervolgens de belangrijkste typen landschap, hun ontstaan en hun ontwikkeling. De auteur doet dat steeds aan de hand van eenzelfde onderverdeling: welke woonfunctie, welke agrarische functie, welke waterstaatfunctie heeft het gebied (gehad).

Met prachtig, kleurrijk fotomateriaal ondersteund, beschrijft Burm in ruim 140 bladzijden het zandlandschap, het rivierenlandschap, het heuvellandschap, het zeekleilandschap, het laagveenlandschap, het duinlandschap, de droogmakerijen en de hoogveenontginningen. Met tal van voorbeelden uit heel Nederland brengt Burm die verschillende landschappen en ook oude topografische namen tot leven. Het toegankelijke boek wordt daarmee een soort reisgids. De lezer zal zich snel uitgenodigd voelen toch eens op de genoemde plaatsen te gaan kijken.

Een lange verklarende woordenlijst en de rij publicaties onder ”Verder lezen” maken het -overigens prijzige- boekje bruikbaar als startpunt voor een speurtocht naar de ontwikkeling van het Nederlandse landschap. De lezer moet daarbij wel met enige regelmaat jaartallen slikken die vele tienduizenden, zo niet honderdduizenden jaren voor Christus vallen.

Het is jammer dat het boek vooral aan het begin zo nauw aan een televisieserie is gekoppeld. Dat maakt het boek extra snel gedateerd - een voorwoord uit 2002 maakt dat nog erger. De lezer die de tv-programma’s niet ziet, blijft bovendien met een gevoel van achterstand zitten, ondanks de vele informatie in het boek.