Het is zomaar een opmerking uit een onderzoek van een godsdienstdocente aan een reformatorische school naar de identiteitsontwikkeling van jongeren tussen de zestien en de twintig. Maar het is wel een opmerking die blijft hangen.

Het onderzoek is niet het eerste in z’n soort en het zal ongetwijfeld ook het laatste niet zijn. Dat maakt de uitkomsten echter niet minder alarmerend. Vooral veel reformatorische jongeren met een lagere opleiding hebben schrikbarend weinig kennis van de gereformeerde leer. Een kwart van hen zegt de zondagse preken niet te begrijpen.

Nu is het natuurlijk makkelijk om de schuld van deze onkunde bij jongeren direct neer te leggen bij predikanten en andere ambtsdragers. Zij preken te moeilijk, veronderstellen te veel kennis aanwezig bij de gemeenteleden en sonderen amper bij hun gehoor of de wekelijkse prediking ook landt en begrepen wordt. Laat helder zijn: een onderzoek als hierboven genoemd, maakt duidelijk dat er in elk geval predikanten zijn voor wie dit blijkbaar geldt. Als zo veel jongeren aangeven de preken niet te snappen, kun je onmogelijk alle schuld bij de ontvangers leggen. Dan is er ook iets aan de hand met de zenders.

Dat gezegd hebbend, moet er ook naar de ontvangers gekeken worden. Soms lijkt het erop dat het geaccepteerd is dat voor alle kennisvermeerdering inspanningen vereist zijn, behalve voor het vermeerderen van geloofskennis. Maar iedereen snapt toch dat het alleen voorlezen uit een leerboek wiskunde niet genoeg is om leerlingen de stof ook te laten begrijpen? Waarom zou dat voor de Bijbel en de belijdenisgeschriften dan wel gelden?

Is er aan de kant van de ontvangers –en dat geldt zeker niet alleen voor de jongeren– soms niet sprake van gemakzucht, om van luiheid maar niet te spreken? Alle verantwoordelijkheid voor het begrijpen van Bijbelse waarheden wordt dan gelegd bij de predikant. Maar wil er echt sprake zijn van communicatie tussen zender en ontvanger, dan zal ook de ontvanger inspanning moeten verrichten. Het is Gods Geest die het geloof werkt, maar dat doet aan deze verantwoordelijkheid niets af.

Ondertussen blijft het een feit dat als zo veel jongeren aangeven de zondagse preken niet te begrijpen, de kerk misschien nog wel vol kan zitten, maar dat de facto dan grote delen van de galerij of de achterste banken leeg zijn. De lichamen zijn er nog, maar de harten zijn al weg. Het is waar dat Gods Geest met een enkel woord harten kan raken die voor predikanten of ouders onbereikbaar blijken. Dat betekent niet dat we alle alarmerende conclusies zomaar mogen wegwuiven. De secularisatie is een groot gevaar voor de christelijke gemeente, maar de uitholling van binnenuit is dat zeker niet minder.