Het is waarschijnlijk maar weinig mensen ontgaan dat de Amerikaanse Centrale Bank, beter bekend als de Fed, onlangs iets belangrijks heeft aangekondigd. De Fed liet weten dat hij vanaf eind dit jaar mogelijk zal beginnen met het dichtdraaien van de geldkraan, die sinds het begin van de huidige crisis wijd open staat. Amerikaanse banken lenen geld tegen 0 procent rente en de Centrale Bank koopt al een geruime tijd elke maand voor 85 miljard dollar aan Amerikaanse staatsobligaties en hypotheekleningen.

De gevolgen van deze Amerikaanse monetaire politiek zijn ook duidelijk merkbaar in Nederland. Zo leent de Nederlandse staat al enige tijd gratis geld van beleggers. De staat betaalde tot voor kort ongeveer 1,5 procent rente om geld te lenen voor tien jaar. Omdat de inflatie aanzienlijk hoger is, lag de feitelijke rente voor de staat ver onder de grens van 0 procent.

Sinds de Fed aangaf de geldkraan mogelijk dicht te gaan draaien, is dat echter veranderd. De rente die Nederland eind juni moet betalen op een lening met een looptijd van tien jaar bedraagt inmiddels bijna 2,3 procent. Dat is aanzienlijk meer dan enkele weken geleden. En beleggers die de afgelopen jaren goud hebben gekocht, hebben het aan de Fed te ‘danken’ dat de goudprijs tegenwoordig weer minder dan 1300 dollar is.

Als we over enkele jaren terugkijken naar de huidige ontwikkelingen, kan de conclusie zomaar zijn dat juni 2013 het begin van het einde van de periode van zeer lage rentes is geweest. Als de rente in Nederland rond het huidige niveau blijft of zelfs verder stijgt, betekent dat vroeg of laat een behoorlijke tegenvaller voor de schatkist. Immers, als de rente stijgt, nemen ook de rentelasten over onze hoge en alsmaar verder stijgende staatsschuld toe.

Voor de burger betekent dit dat daarmee de kans op nieuwe bezuinigingen en lastenverzwaringen uit Den Haag toeneemt. De politiek zal immers proberen om dat gat in de financiële dijk te dichten. De vervelende gevolgen voor de Nederlander beperken zich echter niet tot bezuinigingen en lastenverzwaringen. De burger ondervindt de gevolgen misschien nog wel duidelijker op een andere manier.

Alert zijn

Vóór de crisis belegden Nederlandse pensioenfondsen een groot deel van hun vermogen in staatsobligaties. Niet alleen in obligaties van Nederland maar zeker ook in die van landen als Griekenland, Portugal, Spanje of Italië. De rente was er hoger en het risico achtte men nihil. Het waren per slot van rekening westerse landen en ook nog eurolanden.

Toen die veilige landen alles behalve veilig bleken te zijn, haastten de pensioenfondsen zich om die staatsobligaties te dumpen. Het geld dat daarmee vrijkwam, werd gestopt in vooral Nederlands en Duits schatkistpapier. De rentes waren niet om over naar huis te schrijven, maar het geld was in ieder geval veilig geparkeerd en dat was al heel wat te midden van de ergste economische storm in bijna een eeuw.

Het gevolg is dat alle honderden Nederlandse pensioenfondsen bulken van Nederlandse en Duitse staatsobligaties. En zijn er fondsen die meer dan de helft van hun totale vermogen daarin hebben belegd.

Wanneer de rente in een land stijgt, betekent dat dat de prijs van staatsobligaties daalt. Dat zijn twee communicerende vaten. De recente stijging van de Nederlandse rente is dan ook een waarschuwing voor beleggers, waaronder de Nederlandse pensioenfondsen: uw vermogen loopt ernstig gevaar.

Paniek is overigens nergens voor nodig. Evenals aandelenkoersen of huizenprijzen zullen de prijzen van staatsobligaties van Nederland niet in één rechte lijn dalen. Het is bijvoorbeeld allesbehalve een uitgemaakte zaak dat de Fed uiteindelijk daadwerkelijk de geldkraan zal dichtdraaien. Analisten hebben blijkbaar niet gehoord dat Ben Bernanke, de baas van de Fed, zei dat geldkraan langzaam aan dichtgedraaid zal worden als de economische situatie in de Verenigde Staten niet verslechtert. De Amerikaanse economie groeit weliswaar, maar die groei is voor een belangrijk deel te danken juist aan die historisch lage rentes.

En mocht de geldkraan al dichtgaan, dan zitten er tussen het moment van beginnen met dichtdraaien en het moment waarop de kraan dichtgedraaid is, waarschijnlijk enige jaren. Ook dát is wat de Fed duidelijk en herhaaldelijk zegt.

Het blijft echter zaak om alert te zijn. Iedereen die deelnemer is in een pensioenfonds doet er dan ook goed aan om een brief of e-mail naar zijn of haar pensioenfonds te sturen en te vragen of dat fonds een exitstrategie klaar heeft. Want het risico dat de waarde van de beleggingen in staatsobligaties de komende jaren behoorlijk kan dalen –met alle gevolgen van dien voor pensioenen– is te groot om te negeren. U bent gewaarschuwd.

De auteur is zelfstandig macro-econoom en auteur van ”Geldmoord: hoe de centrale banken ons geld vernietigen” (2012).