Met de aanwijzing van oorlogsmisdaden in de Democratische Republiek Congo (RDC) als eerste prioriteit is de eerste stap gezet. Maar vooralsnog is Moreno in Den Haag slechts bezig materiaal te vergaren en analyses te maken. De Argentijn kan nog geen onderzoekers ter plaatse inzetten door juridische en praktische belemmeringen.

De juridische belemmering bestaat in de controlemechanismes in het Statuut van Rome, het oprichtingsverdrag van het ICC. De hoofdaanklager kan daardoor niet ’zomaar’ een formeel onderzoek beginnen. Tot de mogelijkheden behoort een verzoek van een lidstaat of een eigen initiatief waartoe Moreno wel rechterlijke toestemming nodig heeft. Hij geeft de voorkeur aan een verzoek van een staat, want hij heeft de steun van staten nodig. Die hebben namelijk wat hij niet heeft: leger en politie.

Zodra het formele onderzoek een feit is, duikt het probleem op van de veiligheid van de onderzoekers die hij naar Ituri wil sturen, een streek in Congo waar tal van massaslachtingen hebben plaatsgevonden. De vergelijking met de onderzoekers van het Joegoslavië-Tribunaal, die zich in Bosnië door de internationale vredesmacht SFOR laten beschermen, gaat niet op, aldus Moreno. Het ICC, dat in tegenstelling tot het tribunaal geen instelling van de Verenigde Naties is, komt helemaal niet voor in het mandaat van MONUC, de VN-vredesmacht in Congo.

Het ICC werkt aan een overkomst met de VN om de onderlinge verhoudingen te regelen. Moreno lijkt niet bijster optimistisch over bescherming door de VN-vredesmacht. „Er zijn sommige landen in de VN die het niet leuk vinden als de VN met het ICC samenwerken”, aldus de Argentijn.

De Verenigde Staten, het machtigste VN-land, voeren een wereldwijde campagne om het ICC te dwarsbomen. Washington is bang dat ooit Amerikanen wegens oorlogsmisdaden voor het Strafhof in Den Haag moeten terechtstaan.

De VS hebben in 1998, op de conferentie in Rome, wel tot het laatste moment meegedaan aan de onderhandelingen over het ICC-Statuut. Mede om de Amerikanen tegemoet te komen zijn de controlemechanismes van de onafhankelijkheid van de hoofdaanklager in het Statuut opgenomen waar Moreno nu mee te maken heeft.

Als zijn onderzoekers eindelijk veilig aan de slag kunnen in Ituri, moet er nog het een en ander worden opgehelderd, voordat het ICC bijvoorbeeld militieleiders kan aanklagen volgens het principe van de commandantenverantwoordelijkheid, zoals het Joegoslavië-Tribunaal veelvuldig heeft gedaan. „De bevelsketen is niet duidelijk”, zegt Moreno over zijn Ituri-onderzoek tot nu toe. „Ik heb een goed plan nodig”, zegt Moreno over de weg naar de eerste aanklacht. „Voor ik in het water spring, wil ik zeker weten dat ik kan zwemmen.”