Barchem ligt in de Achterhoek, vlak bij Lochem. Het plaats­naambord staat te midden van het groen. De fraaie, goed onderhouden vrijstaande woningen rijgen zich aaneen. In het midden van het dorp staat de hervormde kerk, met ertegenover een supermarkt en een viskraam. Het dorp maakt beslist niet de indruk te vergrijzen.

Toch dreigt er iets mis te gaan, constateerde Hans Nieboer, directeur van de enige school van het dorp vorig jaar. De Barchschole, die 180 leerlingen telt, ligt aan de rand van het dorp. Het bos begint achter de speeltoestellen. Op het plein skeeleren een paar kinderen.

Prognose

Nieboer: „Vorig jaar bleek bij het opstellen van de prognose van het leerlingenaantal dat het kindertal kinderen de komende jaren afneemt met 20 à 25 procent tot 2020. Dat betekent dat het leerlingenaantal zal zakken tot ongeveer 140. Het dorp loopt niet leeg en de voorzieningen blijven in stand, maar toch…”

Nieboer telde het aantal te koop staande woningen in het dorp en ontdekte dat er vijftig huizen dan wel kavels te koop waren, waarvan sommige al lange tijd. Hij richtte een werkgroep op om de dreigende ontvolking tegen te gaan: Barchem Centraal.

De werkgroep kreeg het dorp mee. Op 19 en 20 april hield het dorp open huis met als slogan ”Barchem te koop”. Bij alle ingangen van het dorp hingen grote spandoeken met deze tekst en er kwamen een website en een glossy.

Leerlingen van de Barchschole timmerden honderd vogelhuisjes, die een prominente plek in het dorp kregen, waardoor er –boven op de vijftig woningen– nog eens honderd ‘huizen’ te koop kwamen. Potentiële huizen­kopers werden in stoomtrein Bello langs alle te koop staande huizen gereden.

De actie had succes. De pers berichtte uitgebreid over de actie, te koop staande woningen in Barchem werden massaal bekeken op internet en tijdens de actiedagen werden er tien huizen verkocht. De kopers kwamen zowel uit de directe als uit een wijdere om­geving. Op 31 mei vond de sleuteloverdracht van het eerste verkochte huis plaats, aan Léon Huijskes uit Groenlo.

Nieuwe leerling

De schooldirecteur concludeert dat de belangrijkste doelen zijn bereikt. „Barchem staat op de kaart. Veel Nederlanders weten waar het ligt. Door de woningverkoop is er beweging gekomen in de huizenmarkt. Verder is er één nieuwe leerling bij de school in­geschreven.”

Nieboer verwacht dat er binnen afzienbare tijd nog drie tot acht kinderen worden aangemeld. Het streven is vijftien nieuwe leerlingen met ingang van het schooljaar 2014/2015 en nog eens vijftien extra leerlingen in de twee jaar daarna.

Is het allemaal niet wat over­dreven?

„Zeker niet. Als je wacht tot de krimp bij de voordeur komt, ben je te laat. We zijn er op tijd bij geweest en hebben initiatieven genomen om het dorp leefbaar te houden. In andere delen van Nederland zijn plaatsen qua voorzieningenniveau uitgehold en daar is het veel moeilijker 
om mensen te trekken. Denk daarbij aan Noord-Groningen, Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen.

We hebben willen anticiperen op de krimp, die ook in Oost-Neder­land dreigt. Er worden minder kinderen geboren en er verdwijnt werkgelegenheid. De overheid heeft bijvoorbeeld plannen om de penitentiaire inrichting De Kruisberg te Doetinchem en de tbs-kliniek Oldenkotte in Rekken te sluiten.”

Stopt Barchem Centraal nu met 
de actie?

„Nee, onze volgende actiedag is in oktober. Dan staat niet de huizenverkoop centraal, maar de jeugd tussen de 12 en de 20 jaar, die allerlei activiteiten zal verzorgen. Ook komt er een symposium over de krimp, waarvoor we ‘krimpprofessor’ Arnold Heertje uitnodigen.”

Blijft de bevolking van Barchem meedoen?

„Barchemers hebben nog steeds een sterk gevoel van noaberschap en saamhorigheid. Als er iets aan de hand is, zoals bij overlijden en verhuizing, staan ze voor elkaar klaar. Dat is ook nu het geval. Jong en oud, rijk en arm, kerkelijk en niet-kerkelijk, ze doen allemaal mee.

Ook de kerken zijn betrokken. Tijdens de open dag was de hervormde kerk open. De mensen blijven enthousiast. Eigenlijk zou heel Nederland zo’n sterk gevoel van saamhorigheid moeten hebben.”