Henk van Rhee, directeur van „het Heil”, was in zijn columns op de site habakuk.nu de afgelopen tijd somber over de positie van christenen in Nederland. In maart schreef hij zelfs dat hij het niet uitsloot dat er op enig moment geregistreerde en niet-geregistreerde kerken zullen ontstaan, waarbij de „niet-geregistreerden, de onaangepasten, te maken krijgen met ‘theologische agenten’ die bij kerkdiensten controleren of de boodschap niet te orthodox of ‘onwetenschappelijk’ is – en dus ‘discriminerend of misleidend’.”

Des te opvallender was zijn column van 27 mei. Daarin beschreef Van Rhee een excursie van een week daarvoor van een groep raadsleden van het stadsdeel Centrum langs allerlei religieus geïnspireerde activiteiten in de binnenstad. De raadsleden werden rondgeleid door Matthijs Hoogen­boom van De Wandelende Tak, een onderdeel van Tot Heil des Volks. Het initiatief voor de wandeling kwam van D66-raadslid Alkema, voorzitter van de stadsdeelraad Centrum.

Van Rhee schreef dat zijn mond openviel van verbazing. Het tiental raadsleden van vooral PvdA, D66, SP en VVD was vol lof over wat er door christenen –al eeuwenlang– in de Amsterdamse binnenstad aan sociaal werk wordt gedaan. Met name was er waardering voor wat het Scharlaken Koord doet voor de prostituees op de wallen. Van Rhee: „Ik heb de deelraadsleden gecomplimenteerd met hun open vizier en dappere houding om, los van de heersende ideologie, gewoon te kijken naar wat er gebeurt. Het kan bijna niet anders dan dat er van dit bezoek een correctie naar de landelijke politiek uitgaat. Zou het tij dan toch nog een beetje keren?”

Tijd voor een gesprek.

Onder de indruk

D66’er Alkema vindt het geen probleem om naar het hoofd­kantoor van THdV aan de Oudezijds Voorburgwal in de oude binnenstad van Amsterdam te komen. Ze is zelf christelijk en gaat regelmatig naar de kerk. Vroeger was ze lid van het CDA, „maar ik voel me beter thuis bij D66, omdat je daar meer ruimte krijgt en er meer discussie is.”

Ze bewaart goede herinneringen aan de excursie, zegt ze. „Ik kwam onder de indruk van het vele vrijwilligerswerk dat in de binnenstad gedaan wordt door christenen. Opgeteld gaat het om een totaalaantal van 500 vrijwilligers. Er wordt mooi werk gedaan, waar veel Amsterdammers van profiteren. Er was maar één reactie die ons vreemd voorkwam, van een meisje van Jeugd met een Opdracht dat vertelde dat ze gestopt was met haar studie en uren per dag bidt voor de prostituees.”

Opmerkelijk vindt Alkema de woorden van haar partijgenoot Van Moerkerken, die tegen de eveneens aanwezige PvdA’er Rengelink, stadsdeelwethouder met de portefeuille Zorg, zei: „Trek de subsidiepot maar open.”

Alkema: „Rengelink merkte op dat D66 altijd voor een strikte scheiding van kerk en staat was. Ik antwoordde toen dat onze partij verandert. De wethouder zei daarop dat hij mensen en groepen subsidie geeft naar wat ze doen, en niet naar wat ze denken.”

Zelf is Alkema voor de scheiding van kerk en staat, „maar het schiet behoorlijk door wanneer je christenen afrekent op hun standpunt of motivatie”, vindt ze. „Het moet gaan om wat instellingen doen. Het is te gek voor woorden dat mensen beoordeeld worden naar hun geweten. Dat is toch waar we in Nederland bekend om staan, dat we als eerste land ter wereld gewetensvrijheid hadden? Het maakt niet uit of sociale activiteiten gedaan worden door christenen of niet-christenen. Als men naar de achterliggende drijfveren kijkt en mensen daarop negatief beoordeelt, is men bezig met het aantasten van gewetens- en godsdienstvrijheid, iets wat helaas ook in mijn partij voorkomt.” Alkema geeft aan dat ze hierover met diverse leden van haar partij gediscussieerd heeft, „met wisselend succes.”

Uitstapprogramma’s

Van Rhee herinnert eraan dat de gemeente Amsterdam Tot Heil des Volks een paar jaar geleden geen subsidie meer wilde geven voor de uitstapprogramma’s van het Scharlaken Koord die gericht waren op het begeleiden van prostituees uit de prostitutie. Het intrekken van de subsidie ging niet door; de verhoudingen met het Amsterdamse gemeente­bestuur zijn genormaliseerd. Van Rhee: „De programma’s hebben geen primair evangelisatorische insteek, maar regelmatig beginnen prostituees zelf over pastorale vragen. In de subsidievoorwaarden is nu vastgelegd dat onze maatschappelijk werkers daar vanuit hun expertise op dat terrein als christen onbevangen over mogen spreken. Dat is de winst van deze affaire.”

Hij vraagt of Alkema kritiek kan krijgen op haar mening. De D66’er is daar niet bang voor, zegt ze. „Mijn mening is steeds helder geweest. Ik ben christen en een groot voorstander van gewetens- en godsdienstvrijheid. In het verleden heb ik het vaker voor de vrijheid van godsdienst opgenomen, bijvoorbeeld toen de kleine synagoge een ritueel bad nodig had, of toen de moskee een grotere toegangsdeur wilde. Of toen het stichtingsbestuur van de Oude Kerk een bedrag van 140.000 euro aan leges zou moeten betalen voor een restauratie van de kerk. Ik heb me er destijds met anderen voor ingespannen dat beheerders van monumenten zonder commerciële doeleinden geen leges hoeven te betalen. Verder zou ik kunnen wijzen op de komst van een theetuin bij het pand van De Diaconie, waarvoor ik me als raadslid heb ingezet.”

Bewaarschool

Van Rhee geeft nog een ander voorbeeld van een „herlevende belangstelling” bij de plaatselijke overheid. Hij noemt De Bewaarschool, een project dat Tot Heil des Volks in samenwerking met verschillende kerken in Amsterdam uitvoert. „Het doel is om vanuit naastenliefde aanwezig te zijn voor kinderen en gezinnen in de buurt. Onlangs, toen men zag hoe professioneel de opzet was en hoe goed het project aansloeg, toonde het stadsdeel Oost belangstelling. Het stadsdeel denkt nu na over een stimuleringssubsidie.”

De THdV-directeur hoopt dat wat er in Amsterdam gebeurt „uitstraling zal hebben in het hele land en de meningsvorming in Den Haag zal veranderen.” Alkema: „De raads­leden die deelgenomen hebben aan de excursie waren vol lof. Ze zijn de oude tegenstelling ontgroeid. Amsterdam loopt altijd voorop.”