Cees Paardekooper, organisatiedeskundige bij adviesbureau WagenHoes in Driebergen, studeerde in de roerige jaren zeventig politicologie en bestuurskunde aan de Vrije Universiteit (VU). Hij zat tot over z’n oren in de studentenbeweging. „Twee jaar was ik fulltime bezig met vergaderen, meepraten, meebeslissen en actievoeren. De centrale vraag was: Hoe maken we van de gereformeerde VU een kritische universiteit? Voor ons gevoel waren we niet alleen bezig de universiteit te besturen, maar ook de BV Nederland. Jeugdige overmoed natuurlijk.”

Donderdag presenteert Paardekooper zijn boek ”Omstreden normalisering” over de grote veranderingen op de VU.

Waarom waren die nodig?

„Allereerst was er op de VU discussie, al vanaf de jaren vijftig, over de relatie tussen geloof en wetenschap. Veel hoogleraren, zeker die ook in het buitenland hadden gestudeerd, ervoeren die relatie als ongemakkelijk. De VU hield zich daarom vooral bezig met onderwijs, minder met wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast was er vanaf de jaren zestig een enorme toevloed aan studenten van buiten de gereformeerde kring. Ik ben er als katholieke jongen een voorbeeld van. Velen waren besmet met het virus van de inspraak. Ze zaten op de middelbare school al in de medezeggenschapsraad, hadden sympathie voor internationale bevrijdingsbewegingen en schopten tegen de kerk. Allemaal niet zo vreemd, want de hele samenleving was zwanger van democratisering en radicalisering. Studenten waren daar hevig in geïnteresseerd.”

Wat was het doel?

„De VU moest een gewone universiteit worden die niet werd gehinderd door haar gereformeerde wortels. Ook een veel grotere universiteit die de toevloed aan studenten kon bergen. Om dat mogelijk te maken, werden net afgestudeerde jongeren benoemd tot wetenschappelijk medewerker. Dan konden ze lesgeven. Chris Janse, de eerste hoofdredacteur van deze krant, was zo iemand. Hij gaf als jongeman colleges politicologie.” Lachend: „Janse moest de begrippen links en rechts behandelen. Dat was in zijn visie eenvoudig: links van de Heer zat de duivel, rechts de engel Gabriël.”

Welke middelen werden gebruikt?

„In 1971 ging in alle universiteitssteden de politieke vakbond van studenten van start. Het model was afgekeken van de arbeidersbeweging. Studeren werd gezien als werken, waar een inkomen en rechten bij horen. De leus was: zeggenschap voor iedereen op alle niveaus. Er werd eindeloos vergaderd in raden en commissies, er kwamen protestacties en er volgden bezettingen van het administratief centrum van de VU, vergelijkbaar met de Maagdenhuisbezetting op de gemeentelijke universiteit.”

Hoe waren de reacties?

„De leiding op de universiteit reageerde aanvankelijk als een bezorgde huisvader. Zo van: als die jongens en meisjes maar niet het verkeerde pad op gaan. Maar toen de politie een einde maakte aan de bezetting en een proces-verbaal wilde uitschrijven, smeekte dezelfde leiding om dat maar niet te doen. De gereformeerde achterban was voor een deel afgehaakt, omdat mensen al eerder vonden dat het niet goed ging met de VU. Het nog wel betrokken deel reageerde kritisch. De letterkundige Strengholt citeerde bij zijn promotie ”Ongeloof en revolutie” van Groen van Prinsterer en zei: Die titel wordt verbluffend actueel binnen de muren van de VU. Die angst was niet onterecht, omdat sommige studenten de indruk wekten dat ze van de VU een andere bijzondere universiteit wilden maken: een marxistische.”

Waarom betitelt u het omstreden proces aan de VU als normalisering?

„Abraham Kuyper, de oprichter, noemde de VU in 1880 een abnormaal project, omdat hij daarmee tegen de tijdgeest inging. Om te kunnen overleven, moest de VU een gewone universiteit worden. Een huiskameruniversiteit, zoals bij de oprichting, was alleen met particulier geld overeind te houden geweest. In 1970 ging de overheid de VU financieren en in 1972 werd de Wet universitaire bestuurshervorming ingevoerd. Die officiële momenten bewezen dat de VU een normale universiteit was geworden met alle gangbare faculteiten en aandacht voor onderwijs én onderzoek.”

Wat zou Kuyper van deze ontwikkeling hebben gevonden?

„Kuyper was in zekere zin een moderne man: hij was voor wetenschapsbeoefening. Maar zijn experiment, een universiteit voor de kleine luyden, is niet geslaagd. De VU is geen christelijke universiteit meer. De buste van Kuyper is er amper te vinden en het stiltecentrum zit op de vijftiende verdieping. Dat zegt wel wat. Tegelijk heeft de VU nog steeds iets christelijks in haar genen. Dat vertaalt zich in groeiende aandacht voor zingevingsvragen. Opmerkelijk dat de universiteit veel allochtone studenten telt. Zij kiezen vanuit hun levensovertuiging, die natuurlijk een andere is dan die van de oprichter, graag voor een universiteit met religieuze wortels.”