De Eerste Kamer heeft een week geleden ingestemd met het wetsvoorstel dat gemeenten de vrijheid geeft om zelf een beslissing te nemen over het aantal koopzondagen. CNV Dienstenbond maakt zich ernstig zorgen over de belangen van de honderdduizenden winkelmedewerkers die ook op zondag in de winkel moeten staan. Gemeenten laten zich daaraan totaal niets gelegen liggen.

Onlangs was ik in Dordrecht op uitnodiging van de lokale CDA-fractie om in discussie te gaan met lokale politici en belanghebbenden over uitbreiding van de koopzondag. Als woordvoerder van het CNV over de koopzondag was ik benieuwd naar de stemming in de lokale politiek met de wetswijziging in het vooruitzicht waardoor gemeenten zelf de verantwoordelijkheid krijgen om te besluiten over uitbreiding van het aantal koopzondagen.

Het was een ontluisterende avond. Hoewel ik volledig de ruimte kreeg om de positie van de winkelmedewerker duidelijk te maken, ging het vooral over het belang van de ondernemer, de economische noodzaak van de koopzondag en de vermeende wens van de Dordtse consument. De winkelmedewerker deed er weinig toe, die werd vooral als lastige zeur weggezet. „Als je niet wilt werken op zondag kun je toch een andere baan zoeken?” Symptomatisch voor de discussies die de afgelopen jaren zijn gevoerd.

Verschillende onderzoeken wijzen uit dat winkelmedewerkers regelmatig gedwongen worden om op zondag te werken terwijl de Arbeidstijdenwet dat verbiedt. In alle cao’s in de detailhandel staat bovendien dat werken op zondag alleen op vrijwillige basis kan. Te vaak en te veel blijkt dat winkel-
medewerkers geen keus hebben op zondag. We hebben het hier over een sector met meer dan 820.000 winkelmedewerkers (ruim 100.000 winkels). Met een omzet van 83 miljard euro is de detailhandel de tweede sector in Nederland.

Geen collectieve stem

Met het volledig vrijgeven van het aantal koopzondagen wordt deze problematiek alleen maar erger. Met je tijdelijke contract –dat zijn de meeste contracten in de winkels– krijg je als dwarsliggende werknemer zeker geen verlenging als je weigert. De verhouding met je collega’s wordt er ook niet beter op. Terwijl medewerkers wel in hun recht staan.

CNV Dienstenbond heeft eind 2012 een onderzoek verricht in dertien middelgrote gemeenten die in 2011 en 2012 het aantal koopzondagen hebben uitgebreid. Uit het onderzoek blijkt dat geen enkele gemeente gedegen onderzoek heeft verricht naar de belangen van de winkelmedewerker. Dit terwijl juist medewerkers nog expliciet benoemd stonden als belanghebbende in de wet.

Deze constatering staat in schril contrast met de veelheid van onderzoek die deze gemeenten rond de verruiming van de koopzondag wel hebben verricht onder winkeliers in hun gemeente en onder inwoners en consumenten. Onderzochte gemeenten zijn onder andere: Almere, Amsterdam, Haarlem, Roosendaal, Tilburg, Deventer, Utrecht en Zaanstad.

Nu de Eerste Kamer onvoorwaardelijk het besluit tot uitbreiding van het aantal koopzondagen overlaat aan gemeenten, worden winkelmedewerkers het kind van de rekening. Zij hebben geen collectieve stem op lokaal niveau en worden nu helemaal niet meer gehoord.

Zogenaamde vrijheid

Vragen aan ondernemers of zij problemen hebben met medewerkers over werken op zondag is hierin geen optie. Dat is hetzelfde als een kind van vier vragen of hij met zijn vingertjes in de snoeppot heeft gezeten. Het sociaal wenselijk antwoord is nee. Want ja zeggen betekent dat de discussie opnieuw gevoerd moet worden.

CNV Dienstenbond pleit er dan ook voor gedegen, onafhankelijk en kwalitatief onderzoek onder winkelmedewerkers en de borging van rechten van deze werknemers. Alleen onder die harde voorwaarde zou een gemeente mogen besluiten tot uitbreiding van het aantal koopzondagen. De zogenaamde vrijheid die D66 en GroenLinks voorstaat met het wetsvoorstel zal zonder deze voorwaarde in de praktijk uitdraaien op een volledige ontkenning van de vrijheid van de honderdduizenden winkelmedewerkers.

De auteur is woordvoerder koopzondag bij CNV Dienstenbond.