Ze passen net in de zaal, de ruim 120 bezoekers van het symposium dat de Cursus Godsdienstonderwijs van de Gereformeerde Gemeenten (CGO) zaterdag organiseerde in Gouda. Centraal stond de functie van de Heidelbergse Catechismus, die dit jaar 450 jaar bestaat, in prediking en catechese. „Het was even spannend hoeveel mensen er zouden komen, maar gelukkig is er een hoge opkomst”, aldus CGO-directeur J. H. Mauritz.

In een ruimte bij het kerkgebouw van de gereformeerde gemeente in Gouda spraken prof. dr. A. Baars, drs. J. van Mourik en ds. W. Visscher. Prof. Baars, hoogleraar ambtelijke vakken aan de Theologische Universiteit Apeldoorn van de Christelijke Gereformeerde Kerken, ging in op de betekenis van de Heidelbergse Catechismus toen en nu. Daarbij sprak hij onder meer over de ethische toepassing van deze geloofsbelijdenis. „Dat wordt soms moeilijk gevonden in de gereformeerde bevindelijke traditie. Maar het Woord van God moet niet alleen bij het hart gebracht worden, maar ook het Woord bij het leven. De uitleg van de wet en van het gebed heeft sterke ethische kanten. Niet voor niets benadrukt Voetius dat het gebed bij de ethiek behoort. Er is geen leven in de vreze des Heeren zonder een gebedsleven.”

De Apeldoornse hoogleraar plaatste de Heidelbergse Catechismus in de tijd waarin hij geschreven werd –„vol polemiek”– en in de lijn met eerder en later verschenen geloofsbelijdenissen. Toch is de catechismus niet louter een leerboek, aldus prof. Baars. „Het gaat over troost. ”Vertrouwen”, zoals het in het oude Duits staat. Er is meteen de insteek naar het persoonlijke leven.” De catechismus probeert enerzijds de leer zuiver te bewaren, maar anderzijds breed oecumenisch te zijn. „Zondag 8 over de drie-eenheid komt bijna letterlijk van Luther”, aldus de hoogleraar.

Prof. Baars onderstreepte het belang van de catechismusprediking, iets dat volgens hem niet iets typisch Nederlands is. „In Duitsland werd niet lang na de reformatie al vanuit de catechismus van Luther gepreekt. En in de presbyteriaanse kerken wordt gepreekt uit de kleine catechismus van Westminster.” Wel pleitte hij voor een voortdurende koppeling van de uitleg van de catechismus aan de Schrift. „Ik breek er graag een lans voor dat de prediking uit de Heidelbergse Catechismus geen dogmatische verhandeling wordt. Laat het bediening van het Woord zijn.”

De Apeldoornse theoloog benadrukte dat preken vanuit de catechismus moeten oproepen tot geloof en bekering, maar ook een functie hebben „in het inscherpen van de voorzeide leer. De Heidelbergse Catechismus leert: evenwichtig, helder en als het nodig is ook scherp zaken aan de orde stellen.”

Drs. J. van Mourik, docent aan de CGO, ging in op zondag 8 van de Heidelbergse Catechismus. Daarin komt de Goddelijke drie-eenheid aan de orde. Deze zondag zegt veel over het karakter van de geloofsbelijdenis, aldus Van Mourik. „Het is een eenvoudige zondag, die toch zoveel complexiteit verwoordt.” Daarnaast gaat de catechismus bij dit thema, terug naar het dooponderwijs in de vroeg kerk. „Dat had ook plaats in vraag- en antwoordvorm.”

De docent pleitte ervoor om tijdens het catechetisch onderwijs teksten te bespreken met leerlingen. „De Heidelbergse Catechismus behandelt een oud geloofsstuk: het apostolicum. Vraag je catechisanten: Wat bedoelt de schrijver? We mogen en moeten zo de erfenis van de oude kerk en de gereformeerde voorvaderen overbrengen. Daarmee ontstaat zicht op de Drie-enige, Volzalige God achter de heilsopenbaring. Hij wordt in de catechismus geëerd.”

Van Mourik stelde dat de catechismus doop, belijdenis en avondmaal als een eenheid ziet. „Dat kan oppervlakkig-verbondsmatig worden ingevuld. Andersom: als we doop-belijdenis-avondmaal losmaken, halen we de spanning eruit. Het gaat om het beleven van de enige troost in leven en sterven. Het gaat om de drie-enige God en het geloof in Hem. Zondag 8 is zo de trinitarische draad door de hele Heidelbergse Catechismus.”

Ds. W. Visscher, predikant van de gereformeerde gemeente te Amersfoort, sprak over de prediking van de wet in een postmodern klimaat. Hij stelde dat de Heidelbergse Catechismus werd opgesteld in de vroegmoderne tijd, waarin in heel Europa sprake was van een uitwisseling van gedachten. „Het leven van de gelovige wordt niet tot in detail beschreven. Gelovigen zijn verantwoordelijk naar de Heere, de gemeente en zichzelf.”

In de postmoderne tijd van nu staat een levensgevoel voorop waarin de mens zijn eigen norm is. „Er is geen algemeen geldende kennis meer, er zijn geen algemene normen voor goed- en kwaad. Het gaat er om: wat vind ik fijn. Dat zie je in de wereld en in de kerk. Het zit ook in ons. U zoekt een kerk die bij u past. Maar waar is de notie dat God ons leven leidt? Hij plaatste ons in een gemeente.”

„Hoe moet in deze ik-gerichte tijd gepreekt worden vanuit de wet van een God die niet verandert”, vroeg ds. Visscher. „Niet door tot in detail vanaf de preekstoel te zeggen wat wel of niet kan. Gebruik daarvoor eventueel een huisbezoek. Houd de hoofdlijn in de gaten, maar wees wel concreet. Dat doet de Heidelberger ook.”

Ds. Visscher pleitte wel voor „scherpelijk preken”, zoals Zondag 44 van de catechismus dat noemt. „Dat betekent niet dat je nog eens jongeren streng aanspreekt op het dragen van een spijkerbroek in de kerk. Wees vanaf de kansel voorzichtig. Wanneer kinderen als gevolg van dergelijke opmerkingen niet meer naar de kerk willen, breng je ouders in de problemen. Dat is niet verstandig, niet wijs. Dat betekent scherp ook helemaal niet. Scherpelijk is: concreet, maak duidelijk wat de betekenis is van wat de Bijbel zegt. Maar laat ook doorklinken hoe goed het is om de Heere te dienen. Er is geen gelukkiger leven dan het leven in onderhouding van de geboden Gods.”