Hoe is het mogelijk dat er al in 1922 zo’n grote universiteit is gebouwd in Debrecen?

„Na de Eerste Wereldoorlog heeft Hongarije deze universiteit kunnen bouwen met geld afkomstig uit leningen van de geallieerden. De geallieerden hebben Hongarije zwaar benadeeld door in 1920 het Verdrag van Trianon te sluiten. In Versailles, vlak bij Parijs, werden de nieuwe landsgrenzen van Hongarije vastgesteld. Daardoor kwam een derde deel van de Hongaren ineens buiten het eigen land te wonen. Daarbij hield Hongarije nog maar een derde over van het territorium van voor 1920. In één klap werd ons land gereduceerd tot een rompstaatje tussen Oostenrijk en Roemenië. Het oude Transsylvanië werd ook van Hongarije afgesneden en kwam voor het overgrote deel in Roemenië te liggen. Tot op de dag van vandaag wonen daar veel Hongaren. Iedere Hongaar was tegen het Verdrag van Trianon: rooms-katholieken, protestanten, nationalisten, Duitsgezinde Hongaren en sympathisanten van de geallieerden. Als goedmakertje kreeg Hongarije veel geld voor wederopbouw en investeringen, vergelijkbaar met de Marshallhulp in Nederland. Aan de verstrekte leningen zaten wel allerlei restricties. Zo mocht Hongarije het geld niet besteden aan defensie en wapens. Zodoende hield het land veel geld over voor cultuur en onderwijs. Veel mooie gebouwen, zoals deze universiteit, zijn in de jaren twintig gebouwd. Toen jaren later nazi-Duitsland opkwam en de geallieerden bedreigde, stond politiek Hongarije achter Hitler. Niet zozeer uit liefde voor Hitler, maar omdat alleen de nazi’s in staat werden geacht het Verdrag van Trianon terug te draaien.”

Toen kwam de Tweede Wereldoorlog. Wat heeft die met Debrecen gedaan?

„De steden Leningrad, Boedapest en Breslau werden vestingen van Hitler tegen de Russen die vanuit het oosten oprukten. Boedapest was als het ware de bumper van Wenen. De stad heeft daaronder zwaar geleden. Er waren echter al wat voorzorgsmaatregelen genomen. Diverse historische voorwerpen die van nationaal belang waren, werden verdeeld en zo verdween een groot deel van deze schatten en boeken veilig in de kelder van de universiteit van Debrecen. Veel van deze schatten zijn echter door de Russen gestolen. Onlangs heeft Hongarije hiervan een deel terug kunnen kopen. Verder is ongeveer de helft van de gebouwen in Debrecen verwoest.”

Wanneer is de connectie met Nederland ontstaan?

„De band tussen Nederland en Hongarije, in het bijzonder met Debrecen, is al eeuwen oud. In 1538 werd het Gereformeerd College in Debrecen opgericht. Jongeren die in het westen van Europa gingen studeren, kwamen in aanraking met de leer van Calvijn. De vruchten van de Reformatie, uit Genève en Heidelberg, werden als het ware geïmporteerd in Debrecen. Na de verwoesting van het Duitse Heidelberg in 1622 vertrokken honderden protestantse studenten uit Hongarije naar het calvinistische Nederland. Ze bleven gaan, eeuwenlang. Omdat Debrecen het centrum was van de Hongaars-Geformeerde Kerk heeft de stad een band opgebouwd met Nederland. In 1676 werd die band nog eens versterkt toen Michiel de Ruyter 26 Hongaarse predikanten vrijkocht uit slavernij. De toen onbekende weldoener uit het verre Nederland is hier tot op de dag van vandaag een van de grootste helden.”

Hoe bent u bij de Nederlandse vakgroep gekomen en wat houdt de studie in?

„In 1990 studeerde ik Duits aan deze universiteit. Als een van de weinigen mocht ik een westerse taal studeren. Hongarije maakte immers nog deel uit van de Sovjet-Unie. In 1991 maakte ik de omwenteling mee. Toen was het opeens wel mogelijk om westerse talen te studeren en dat werd dan ook massaal gedaan. De studenten Duits moesten een tweede Germaanse taal leren. Bijna iedereen koos voor Engels. Ik wilde eens wat anders en koos voor het Nederlands. In die tijd kwamen veel studiebeurzen uit het Westen beschikbaar.

Zo kreeg ik de gelegenheid om voor een jaar naar Nederland te gaan. In 1995 was ik klaar met studeren. Terwijl ik nog in Nederland zat, kwam er een fax uit Debrecen. Het was een arbeidscontract, bestemd voor mij. Als ik tekende, was ik docent Nederlands aan de universiteit. Kort daarop werd de status van het vak Nederlands opgehoogd van bijvak naar ”kleine studie”. Vanaf 1999 was er sprake van een serieuze studie Nederlands en sinds vijf jaar bestaat er een aparte vakgroep Nederlands, waarvan ik het hoofd ben.”

Waarom kiezen studenten voor een studie Nederlands?

„Er zijn grofweg drie belangrijke redenen. Bij het zakendoen met West-Europese landen is beheersing van de Nederlandse taal erg handig. Nederlanders zijn blij verrast als een Hongaar hun taal blijkt te spreken. Je kunt bij een Hongaars bedrijf veel geld verdienen als je goed Nederlands spreekt. Ten tweede is het beheersen van het Nederlands prettig in persoonlijke contacten en als je op vakantie gaat naar Nederland, al dan niet bij familie. Ten slotte is Nederlands ook een beetje een protestvak. Op de middelbare school krijg je verplicht vakken als Duits en Engels. Daar willen sommigen helemaal niets meer mee te maken hebben. Nederland heeft iets exotisch; het is hier ver vandaan. Nederland heeft als een van de weinige Europese landen een zeer goede naam in Hongarije, vooral in Debrecen. Er zijn dan ook drie universiteiten in Hongarije waar Nederlands gestudeerd wordt. Hier in Debrecen melden zich ongeveer twintig nieuwe studenten per jaar aan. Zodoende is de Nederlandse vakafdeling groter dan de Franse en Italiaanse samen.”

Nederlands

De vakgroep Nederlands en de bibliotheek bevinden zich op de vierde verdieping van het universiteitsgebouw. Hier kunnen de studenten Nederlandse werken bestuderen.

Een geschiedenisboek over Hitler en Stalin, Vlaamse tijdschriften, pennenvruchten van Abraham Kuyper, maar ook een aantal boeken dat door de vakgroep zelf is geschreven en uitgegeven.

„Het aantal boeken dat wekelijks binnenkomt, is nauwelijks bij te houden”, zegt Pusztai. Dat komt omdat Nederland veel boeken laat drukken in lagelonenlanden, zoals in Hongarije. Er is in Hongarije een wet die bepaalt dat er van elk in Hongarije gedrukt boek een aantal exemplaren in Hongarije moeten blijven.

Wie nog meer Nederlandse boeken in Debrecen wil zien, kan naar de kleurrijke bibliotheek van de Theologische Universiteit achter de Grote Kerk gaan. Hier zijn eeuwenoude Statenbijbels en werken van Voetius te bewonderen.

Dit is het laatste deel in een korte serie over de Hongaarse stad Debrecen.