Dit zijn de belangrijkste conclusies van een rapport van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) dat minister Zalm maandagmiddag aan de Tweede Kamer heeft gestuurd. Het is een bundeling van de stand van zaken in een aantal lopende onderzoeken naar aandelenlease. Legiolease, Bank Labouchère -dochterbedrijven van Dexia Bank Nederland- en verzekeringsconcern Aegon en dochter Spaarbeleg zijn grote aanbieders van de gewraakte producten.

Aanleiding voor het onderzoek door de AFM waren klachten van beleggers over de dienstverlening van de desbetreffende financiële instellingen. De toezichthouder constateert onder meer dat diverse reclame-uitingen onvoldoende helder of zelfs misleidend waren. Zo vindt de AFM dat te verwachten rendementen van aandelen vaak te hoog werden voorgesteld en dat op de kans op dalende koersen te weinig nadrukkelijk werd gewezen. Beleggers konden zich in veel gevallen geen evenwichtig beeld vormen van het product en de risico’s daarvan. Het rapport laakt eveneens de verkoop van contracten via de telefoon, wat tegen de regels in druiste.

De grootste fouten zijn echter gemaakt met de zogenaamde zorgplicht. Volgens deze regel moeten verkopers van beleggingsproducten nagaan of de financiële draagkracht van klanten wel voldoende groot is. De AFM stelt vast dat de leasecontracten „zeer risicovol” waren en alleen geschikt voor ervaren beleggers. De meeste leaseklanten waren echter nieuwe en onervaren beleggers. De toezichthouder constateert tevens dat de aanbieders niets of te weinig wisten van hun klanten. Bij de uitvoering van de overeenkomsten kregen beleggers van financiële instellingen niet altijd de beste prijs voor hun aandelen.

De AFM schrijft dat tegen „een of meer aanbieders handhavingsmiddelen zijn ingezet.” Dat kan betekenen dat zij straffen, variërend van een waarschuwing tot een boete, kunnen krijgen. In het uiterste geval kan de vergunning van een instelling worden ingetrokken. Overigens maakt de financiële waakhond vanwege de geheimhoudingsplicht geen namen van aanbieders bekend.

Uit de vastgestelde overtredingen kunnen individuele beleggers niet constateren dat zij in hun geschil met een financiële instelling in het gelijk worden gesteld. Volgens de AFM zullen de rechter en het Dutch Security Institute (DSI) daarin uitspraak moeten doen.

Op het hoogtepunt van de markt waren er zo’n 700.000 leasecontracten afgesloten met een gezamenlijke waarde van 6,5 miljard euro. Door de dalende aandelenkoersen zijn veel beleggers blijven zitten met een restschuld bij het aflopen van hun overeenkomst.

Minister Zalm mengt zich sinds enkele maanden in het conflict tussen de bedrijven en klanten die hun producten gekocht hebben. Begin september installeerde de minister, mede op aandringen van de Tweede Kamer, een commissie die zoekt naar een oplossing voor de escalerende ruzie.

Tienduizenden gedupeerden hebben zich verenigd in verschillende belangenclubs, zoals de stichtingen Leaseverlies, Eegalease en Leaseleed en de vereniging Payback. Zij kondigden aan naar de rechter te stappen. Hun claims tegen met name Dexia Bank kunnen oplopen tot enkele miljarden euro’s. Voor hen betekent het AFM-rapport een duidelijke steun in de rug.

Een woordvoerder van Aegon meent juist dat de AFM een heel genuanceerd beeld schetst van de aandelenleasemarkt in de jaren negentig. Toen leken voor beleggers de aandelenkoersen altijd door te stijgen. Aegon zegt zijn diensten te hebben aangepast aan het voortschrijdend inzicht. De verzekeraar heeft al die tijd nooit een aanwijzing van de toezichthouder gehad, aldus de woordvoerder.