De vice-president van de Raad van State sprak zaterdag tijdens de jaarvergadering van Protestants Nederland, een organisatie die op de bres wil staan voor het christelijk-historisch bewustzijn. Zo’n honderd mensen waren op de bijeenkomst, in de Pauluskerk te Dordrecht, afgekomen. Thema van Donners referaat was: ”200 jaar Koninkrijk – 200 jaar protestantisme”, ter gelegenheid van het feit dat Willem I in 1813 werd uitgeroepen tot soeverein vorst.

Twee eeuwen protestantisme: dat waren ook twee eeuwen van kerkscheuringen (en -herenigingen). Donner duidt de scheuringen binnen het Nederlandse protestantisme niet louter negatief. „Het is jammer dat er afscheidingen hebben plaatsgevonden, maar ze waren ook een symptoom van een grote kerkelijke betrokkenheid en een sterke geloofsbeleving van mensen voor wie het geloof hoofdzaak was. Men voelde zich bedreigd.”

Een van de gevaren was volgens hem de kerkelijke structuur van de Hervormde Kerk na 1815, die sterk hiërarchisch was en gemeenteleden niet genoeg ruimte liet. Als andere bedreiging noemde Donner de overheid die directe bemoeienis met de kerk had.

De oud-minister beoordeelt leiders soms minder positief. Zo noemde hij Abraham Kuyper een populist en volksmenner.

Tijdens de vragenbeantwoording gaf Donner aan niet veel te zien in het samengaan van kerken. Samenwerken vindt hij beter. „Veel energie gaat op in de discussie over de verschillen tussen de kerken. Het is beter om ieder op zijn wijze in het leven te staan en samen te zien wat ons te doen staat.”

De vice-president van de Raad van Staat stelde dat het protestantisme aan de wieg stond van de seculiere wereldbeschouwing. De Reformatie zou haar eigen kinderen hebben verslonden door het overboord zetten van het leergezag van de kerk. „Die houding heeft geleid tot het ter discussie stellen van allerlei zaken, waarbij er ten slotte geen plaats meer was voor het geloof. Het geloof behoefde het verstand, maar het verstand had het geloof niet meer nodig.”

In de ogen van Donner is het de taak van de huidige generatie christenen om seculiere personen duidelijk te maken dat het verstand het geloof nodig heeft. De spreker vindt dat een cultuur een beeld buiten zichzelf behoeft en dat de mens niet de maat van alle dingen is. Hij schetste de postmoderne mensen als personen die teruggeworpen zijn op zichzelf en toch de zozeer begeerde vrijheid niet vinden. Ze worden onzeker en raken in de war. De overheid biedt ook geen oplossing. Mr. Donner noemde de overheid „de nieuwe voorzienigheid die sneller faalt dan de oude”, waardoor mensen nog meer in vertwijfeling raken.

De kerk kan volgens hem een rol spelen in naastenliefde, niet door te preken maar door naast de postmoderne mensen te staan; niet door te spreken over schuld en verzoening maar door mensen op te zoeken in hun verwarring. Seculiere mensen kennen de Bijbelse begrippen schuld en verzoening niet en zullen zich teleurgesteld afwenden, meent Donner. „Het is voor christenen nodig om erachter te komen welke vragen de seculiere mensen in onze tijd bezig houden. Zo deed Jezus ook tijdens het gesprek met de Samaritaanse vrouw.”