Onlangs citeerde deze krant mij in een artikel met de kop ”Reformatorische instellingen gehandicapten moeten meer samenwerken” (RD 23-4). Zo’n citaat roept vragen op en kan, uit z’n context gehaald, gemakkelijk verkeerd worden verstaan. Ik wil nadrukkelijk stellen dat ik met deze opmerking de kwaliteit of de intenties van reformatorische zorginstellingen niet ter discussie wil stellen. Waar ik wel op wil aankoersen, en wat volgens mij heel urgent is, is een discussie over de toekomst van de langdurige zorg en de rol van de christelijke kerk daarin.

Samaritaan

Eeuwenlang hebben christenen zich verantwoordelijk geweten voor de zorg aan hulpbehoevende naasten. Vanaf het vroege christendom heeft de kerk daarin een stimulerende, organiserende en ondersteunende rol gespeeld. Het criterium om zorg te mogen ontvangen in een kloosterhospitaal, weeshuis of gehandicapteninstituut was niet je kerkelijke achtergrond maar je zorgbehoefte. Het is een voluit Bijbels principe: zorg bieden zonder aanzien des persoons. De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan (Luk. 10) is niet voor tweeërlei uitleg vatbaar.

Door de ontwikkeling van de zorgstaat is het beeld van de zorgsector gedurende de laatste decennia ingrijpend veranderd. Het is mogelijk geworden om christelijke zorg volledig door de overheid te laten financieren. De kerk is zowel wat financiering als wat bestuur betreft feitelijk uit de christelijke zorginstellingen verdwenen.

Christelijke zorginstellingen hebben zich meer en meer op denominatie kunnen organiseren, niet alleen wat visie en uitgangspunten betreft maar ook ten aanzien van het toelatingsbeleid. Daarin zijn we zover doorgeslagen dat gelijkluidende statutaire uitgangspunten (de Heilige Schrift en de Drie Formulieren van Enigheid) toch nog hebben kunnen leiden tot verschillende instellingen voor verschillende denominaties. Dat is, met enige moeite, alleen uit te leggen binnen de eigen gezindte, daarbuiten snapt niemand er wat van.

Zwaar weer

De Heere Jezus zegt in Lukas 10 naar aanleiding van de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan: „Ga heen, en doe gij desgelijks.” Het christelijke zorgveld overziende, houdt één vraag mij steeds indringender bezig. Namelijk deze: Is dit de juiste reactie op de opdracht uit Lukas 10?

Die vraag krijgt nog meer betekenis tegen de achtergrond van de afbraak van de zorgstaat. De veranderingen in de AWBZ en de daarmee samenhangende decentralisatie van een heel scala aan zorgtaken, brengen identiteitsgebonden zorginstellingen in zwaar weer. Mogelijk al op heel korte termijn. Zeer waarschijnlijk heeft reformatorische zorg, uitsluitend geboden aan reformatorische christenen en gefinancierd met overheidsgeld, zijn langste tijd gehad.

Zorginstellingen zouden daarop moeten anticiperen. Niet alleen door elkaar op te zoeken. Ook door (opnieuw) te gaan samenwerken met zowel seculiere zorginstellingen als kerken. Kerken zouden in dat proces met name initiërend en ondersteunend kunnen zijn. Door een herbezinning op de diaconale taak, op denominatieve begrenzingen en op de indringende vraag uit Lukas 10: „Wie is mijn naaste?”

Uitdaging

Kortom: kerken en zorginstellingen, sla de handen ineen en durf het aan om een fundamentele herbezinning op de inhoud en de vorm van christelijke zorg te voeren. Niet met als doel af te breken wat de achterliggende decennia is opgebouwd, maar juist om te bouwen aan een nieuwe toekomst voor zorg die door Bijbelse normen en waarden is geïnspireerd.

De huidige ontwikkelingen bieden nu nog kansen voor een rol van de kerk in de zorg. Maar dan moeten we twee dingen in ieder geval niet doen: afwachten tot de ontwikkelingen ons inhalen en (te) smal kerkelijk denken. Er ligt voor de christenheid in haar geheel een opdracht en voor degenen die zich aangesproken weten een uitdaging.

De auteur is directeur van Helpende Handen, de vereniging langdurige zorg van de Gereformeerde Gemeenten, voor reformatorische mensen met een beperking.