Het Finse radio­station YLE verzorgt iedere vrijdag een nieuws­uitzending van vijf minuten in het Latijn onder de naam Nuntii Latini. Dit gaat vooraf aan het ‘echte’ nieuws, in het Fins. Primeurtjes proberen de makers niet te scoren, slechts het nieuws wordt voorgelezen.

„Nuntii Latini bereikt alle continenten, dankzij internet”, zegt Antti Ijäs enthousiast. De 27-jarige student helpt mee nieuwsberichten te vertalen naar het Latijn en onderhoudt tevens de contacten met de luisteraars en de pers. „Ze noemen mij de ”legatus epistularius”, de verantwoordelijke voor brieven.”

De nieuwsuitzendingen in het Latijn starten in 1989 als experiment. De makers zijn benieuwd naar de reacties en proberen met hun experiment de doodgewaande taal nieuw leven in te blazen. De reacties zijn overweldigend. „Docenten, studenten en andere Latijnliefhebbers stemmen hun radio massaal af op de uitzendingen, juist omdat er niets vergelijkbaars bestaat”, aldus Ijäs.

De positieve reacties motiveren de radiomakers door te gaan. Dit resulteert tot op de huidige dag in een wekelijks nieuwsbulletin. Ambities om frequenter uit te zenden zijn er niet onder de oprichters, ook niet bij Ijäs: „Eén keer per week is genoeg.”

Schoolboeken

Het succes van Nuntii Latini reikt zo ver dat de teksten zelfs zijn verschenen in schoolboeken in diverse landen. Antti Ijäs is goed te spreken over de meerwaarde van de uitzendingen voor het onderwijs. Hij noemt ze „erg bruikbaar” vanwege de actualiteitswaarde. Niet iedereen is echter onverdeeld enthousiast.

Dr. C. A. de Niet, docent klassieke talen aan het Van Lodenstein College in Amersfoort en vertaler van Latijnse werken van Calvijn en Voetius, vindt dat de uitzendingen „maniakale trekjes” hebben. „Het is vergelijkbaar met radiozenders die uitsluitend muziek van Chopin laten horen.”

Zelf gebruikt hij het Finse programma niet structureel in zijn lessen, slechts af en toe „bij wijze van curiositeit.” In zijn kritische reactie op de uitzendingen wijst hij ook op de leefwereld van de moderne jongere: „Welke leerling luistert er tegenwoordig nog naar radioberichten, in welke taal dan ook? Er moet dan toch minimaal een YouTube­variant bestaan of een app.”

Ook Riemer van der Veen, voorzitter van de studievereniging klassieke talen Laverna in Amsterdam, heeft zijn bedenkingen: „De waarde van de klassieke talen zit juist in het kunnen doorgronden van de complexe maar prachtige literatuur. Dat doe je door zeer aandachtig te lezen en je op basis van secundaire literatuur een mening te vormen over de tekst. Een gesproken bericht over een actuele gebeurtenis staat haaks op deze manier van omgaan met de klassieken.”

Ook met het oog op de afnemende tijd die opleidingen krijgen om kennis over te dragen, bestrijdt Van der Veen de meerwaarde voor het onderwijs. „Als we de weinige tijd die we nog hebben besteden aan Latijnse luistervaardigheid, zou dat wel eens averechts kunnen werken.”

De voorzitter van de Vereniging Classici Nederland (VCN), drs. Jet van Gelder, noemt de uitzendingen „interessant” en zegt als „classica sympathie ervoor te hebben.” Voor de mogelijkheden in het onderwijs -–zelf is ze docent klassieke talen aan het Stedelijk Gymnasium Leeuwarden– heeft ze toch wel enkele bezwaren.

Hebt u de radio-uitzendingen van Nuntii Latini weleens gebruikt in de klas?

„Ik kende tot voor kort de uit­zendingen niet, maar heb na de site te hebben bekeken de opnamen laten horen in de klas. De leerlingen konden niet achterhalen waar de nieuwsuitzending van die dag over ging. Toen ik de Latijnse tekst erbij leverde, hadden ze al snel door dat het om de aanslagen in Boston ging.”

Vindt u de uitzendingen bruikbaar als les­materiaal?

„Nee. Om de uitzendingen structureel te integreren in de lessen staan ze te ver af van de Latijnse taal en cultuur. De leerlingen leren dat het Latijn een ‘papieren taal’ is; ze vertalen en lezen werken van Mulisch, Reve en Van de Vondel van het oude Rome. Ze leren niet om de taal te verstaan.”

U gaat het radiobulletin niet alsnog gebruiken?

„Hoewel het niet bruikbaar is als structureel lesmateriaal, is het wel heel goed te gebruiken om leerlingen te laten zien en horen dat het Latijn ooit wel werd gesproken. Het was ooit wel een levende taal, dat kan mooi worden opgepikt uit de opnamen.”

Nederland

Over de conditie van het Latijn in Nederland maakt Van Gelder zich geen zorgen. „In tegenstelling tot de meeste landen in de EU groeit in ons land het aantal leerlingen dat een klassieke taal volgt.” Ook de Vereniging Classici Nederland spint hier garen bij. Het aantal leden neemt toe.

Riemer van der Veen meldt hetzelfde over zijn vereniging. Laverna was nog nooit zo groot. Toch waakt hij voor een al te optimistisch beeld. „Vooral de cultuur van Grieken en Romeinen lijkt aan een heropleving bezig. Het lijkt dat vooral interesse in de mooie verhalen van de Grieken en de Romeinen mensen naar de gymnasia en de klassieke opleiding leidt, meer dan affiniteit met lastige constructies zoals de ablativus absolutus. Bovendien is de kennis van het Latijn bij de eindexamenscholieren niet toegenomen. Al jaren is het gemiddelde cijfer van proef­vertalingen onvoldoende.”

Zou het starten van een vergelijkbaar programma in Nederland een goed idee zijn?

„Persoonlijk zou ik Latijn op de radio zeer toejuichen. Echter, in deze tijden waarin de publieke omroep flink moet bezuinigen, kunnen we ons wel afvragen of het zinvol is om een programma te maken dat slechts een handvol mensen verstaat. Desondanks zou het een heerlijke tijdsbesteding zijn.”

Latijn leeft

Nuntii Latini is niet het enige initiatief dat het klassieke Latijn van een hedendaags, populair jasje probeert te voorzien. Voorbeelden hiervan zijn er legio. Een greep hieruit.

• Ephemeris, site met daarop het belangrijkste nieuws in het Latijn.

• Een vertaling van Jip en Janneke naar het Latijn door Harm-Jan van Dam resulteerde in Jippus et Jannica.

• Een vertaling van de liedjes van Elvis Presley naar het Latijn door Jukka Ammondt. Hij zong ze ook in.