De evensong in plaats van de traditionele kerkdienst
DEN HAAG. De evensong wint in Nederland sterk aan populariteit. Voor bepaalde mensen zijn de muzikale vieringen naar Engels model een vervanging van de traditionele kerkdienst.
Een spannende vraag voor onderzoekster Hanna Rijken: waarom komen mensen niet naar de reguliere zondagse viering, en zit het bij een evensong vol? Ze heeft er al wel een voorlopig antwoord op, na een peiling onder bezoekers van de evensongs van de Schola Davidica in Utrecht.
Mensen komen voor de muziek, vaak op een hoog niveau, waarin ze al dan niet kunnen participeren. Belangrijk is ook de ”ritualiteit”: er is openheid tijdens de viering om zelf betekenissen toe te kennen. Meestal is er geen preek, er wordt niets opgedrongen. „Een contrast met de institutionele religie.”
Ook is de rol van traditie én vernieuwing van belang: mensen waarderen het oude, dat tegelijk niet verouderd blijkt. Nog steeds schrijven componisten nieuwe composities voor de vaste momenten van de evensong.
Tot slot noemden de bezoekers van de Utrechtse evensongs de beleving. Rijken: „De muzikale spiritualiteit gaat over grenzen van gevestigde religies heen. Mensen willen aangeraakt worden, iets ervaren, iets beleven.”
Rijken, theoloog en musicus, doet promotieonderzoek naar de ”toe-eigening van de Anglican Choral Evensong in Nederland”. Tijdens een studiemiddag in de Haagse Boskantkerk schetste ze vrijdagmiddag hoe de evensong tijdens de Reformatie in Engeland ontstond. Thomas Cranmer bracht de acht kloostergebedstijden terug tot twee momenten: de ”morning prayer” en de ”evening prayer”. In deze laatste werden de elementen van de vroegere vespers en completen, zoals het Magnificat en het Nunc dimittis, samengebracht.
In Nederland begon de evensongtraditie zo’n dertig jaar geleden in Utrecht, toen Gert Oost de Schola Davidica oprichtte. Inmiddels zijn er op tal van plaatsten –waaronder Kampen, Sneek en Roden– jongenskoren die zich toeleggen op de Engelse muziek. Daarbij wordt veel van het Engelse concept gekopieerd, van kleding tot koorbanken.
Opvallend in vergelijking met Engeland noemt de onderzoekster dat de setting in Nederland sterk kan verschillen. De uitvoering kan een kerkdienst zijn, een mengeling van kerkdienst en concert, of een concert met entree. Maar ook in het laatste geval is de uitvoering „in hoge mate geritualiseerd”, aldus Rijken. „Concert en ritueel lopen in elkaar over.”
