Feestelijkheden ter gelegenheid van het aantreden van een nieuwe vorst zijn gebruikelijk. In het verleden was het in sommige culturen zelfs zo dat het feestgedruis de treurnis over het wegvallen van de vorige vorst moest overstemmen. Herauten riepen dan: „De koning is dood. Leve de koning.”

Het aantreden van een nieuwe koning wekte verwachtingen, maakte mensen blij. Er was een nieuw begin. De dynastieke lijn werd voortgezet. Volken wisten maar al te goed hoe belangrijk dat laatste ook was. Oorlogen om de troon trokken soms diepe sporen in de samenleving. Dus als er na het sterven van een oude koning direct een nieuwe aantrad, was er reden te hopen dat twisten over de dynastieke erfenis uitbleven. Het was dus heel verklaarbaar dat het bericht over het verscheiden van de oude koning overstemd werd door de blijdschap over de komst van een nieuwe.

Voor de komende inhuldiging staan allerlei feestelijkheden op stapel. Vrijdag is er op scholen een speciaal programma voor de leerlingen. De invulling van de Koningsspelen 2013 wordt aan de scholen zelf overgelaten. Iedere school mag dit op zijn eigen wijze doen. De meest originele ideeën komen in aanmerking voor een prijs.

Jammer is wel dat het nationaal comité niet aan scholen heeft gevraagd ook aandacht te geven aan de meer inhoudelijke aspecten van het koningschap. Waarom hebben we een koning? Hoe zijn de Oranjes op de troon gekomen? Wat is de betekenis van het Oranjehuis voor ons land? Die vragen zullen op een aantal scholen zeker aan bod komen, maar er is geen garantie dat dit op alle scholen gebeurt. Het is een veeg teken dat het comité niet heeft gewezen op het belang van deze inhoudelijke vragen. Als er een generatie opgroeit die in het onderwijs hier geen antwoorden op krijgt, draagt dat op termijn beslist bij aan het afkalven van het draagvlak voor de monarchie.

Natuurlijk kan deze omissie niet direct worden toegeschreven aan het nieuwe koningspaar. Dat heeft geen directe invloed op de inhoudelijke kant van de Koningsspelen op de scholen.

Dat ligt wel enigzins anders als het gaat om het programma van 30 april in Amsterdam. Natuurlijk, ook daar ligt een aantal zaken vast in het protocol. Te denken valt aan de abdicatie op de morgen van die dag in het Paleis op de Dam en aan de inhuldiging ’s middags in de Nieuwe Kerk. Maar de festiviteiten daar omheen worden georganiseerd in nauwe samenspraak met de kroonprins en zijn vrouw.

Wie het hele feestprogramma doorneemt, constateert dat de nieuwe koning en zijn vrouw hebben gekozen voor een erg seculiere invulling. Na de officiële plechtigheden zullen zij via een videoverbinding vanuit de Ahoyhallen in Rotterdam worden toegezongen door artiesten en publiek. Dit meezingconcert staat onder leiding van zanger en caberetier Paul de Leeuw, een man van wie bekend is dat hij nogal eens gedurfde woorden spreekt en zingt. Andere speciaal geïnviteerde artiesten zijn Marco Borsato, Trijntje Oosterhuis, Lee Towers, Rob de Nijs en vele andere. Het Metropoolorkest zorgt voor de begeleiding.

Opvallend is dat zangers of musici die bekendstaan omdat zij christelijke liederen uitdragen, niet in dit rijtje zijn opgenomen. Ook al zijn er soms kanttekeningen te plaatsen bij het optreden en werk van christelijke musici, het feit dat namen uit die wereld absent zijn, zegt iets.

Hoogtepunt van dit concert moet het gezamenlijk zingen van het nieuwe koningslied worden. De tekst daarvan moet aansluiten bij het motto van de troonswisseling: ”Mijn droom voor ons land, inspiratie voor onze koning”. Alle burgers hebben de gelegenheid gehad om in één zin weer te geven hoe zijn of haar droom voor ons land eruitziet. Een schrijversteam onder leiding van componist John Ewbank heeft de mooiste, best passende en treffendste woorden en zinnen gebruikt als inspiratie voor de uiteindelijke tekst van het koningslied. Ewbank heeft ook de muziek voor het koningslied gecomponeerd.

Ook bij vorige troonswisselingen zijn er gedichten en liederen gemaakt ter gelegenheid van dat heuglijke feit. Dat is niet bijzonder. Het opvallende is nu dat alle burgers worden opgeroepen om op 30 april samen het nieuwe koningslied te gaan zingen. Daarmee lijkt dit nieuwe gezang het oude Wilhelmus te gaan verdringen. Dat zou een groot verlies zijn. Want ons nationaal volkslied heeft noties die beslist niet te vinden zullen zijn in het nieuwe koningslied. De gedachte dat bij het besturen van het land de hulp en leiding van God nodig zijn, leeft niet.

Dat laatste blijkt ook uit de organisatie van de koningsvaart, die op de vroege avond van de inhuldigingsdag wordt gehouden. Langs en op het water presenteert Nederland zich aan de nieuwe koning. Hier is te zien waar we als Nederland trots op zijn, zeg maar een doorsnee van Nederland. Waar bestaat dat uit? Dominant zijn sport, spel, film, musical, opera. Een diskjockey treedt op met het Koninklijk Concertgebouworkest, evenals de rapmusicus Ali B. Verder presenteren zich het Nationale Ballet, de wereld van mode en design, een marinefregat, technologische bedrijven en niet te vergeten de Gay Prideboot. Die laatste moest er zeker bij, want we zijn blij een zeer tolerant land te zijn. Wat ontbreekt? De kerk, christelijke organisaties. Die doen er kennelijk niet meer toe in deze samenleving; niet iets om trots op te zijn.

Eén ding is duidelijk: voor kerk en geloof, God en gebed is weinig plaats bij de inhuldiging. Daarmee is niet per definitie gezegd dat ze voor de kroonprins en zijn vrouw niet wegen. Feit is wel dat ze geen plaats hebben gekregen bij de feestelijkheden.

Koning Willem I, een verre voorvader van Willem-Alexander, deed het in 1813 anders. Direct aansluitend op de inhuldiging in de Nieuwe Kerk hield de Oranjegezinde ds. Petrus Haack (1747-1824) een preek over 1 Samuël 7:15: „Samuel nu richtte Israël al de dagen zijns levens.”

Ook de inhuldigingsplechtigheid van koning Willem II ging direct over in een kerkdienst. Ds. J. K. Wolterbeek, de oudste hervormde predikant van Amsterdam, sprak over Spreuken 8:15: „Door Mij regeren de koningen, en de vorsten stellen gerechtigheid.” De preek werd beaamd met het zingen van Psalm 72:11: „Zijn naam moet eeuwig eer ontvangen…” Inhuldiging en kerkdienst samen duurden circa drie uur.

Bij de regeringsaanvaarding van koning Willem III was er direct na de inhuldiging geen kerkdienst. De gedachte was dat iedere Nederlander op een eigen manier moest kunnen kiezen waar hij of zij tot God bidt om een zegen voor de koning: in een protestantse of rooms-katholieke kerk of in een synagoge. De dag na de plechtigheid, een zondag, ging de koning met zijn familie wel naar de Westerkerk in Amsterdam. De Amsterdamse predikant ds. D. H. Wildschut preekte daarbij over 1 Timotheüs 2:1-3: „Ik vermaan dan voor alle dingen, dat gedaan worden smekingen, gebeden, voorbiddingen, dankzeggingen, voor alle mensen; voor koningen, en allen, die in hoogheid zijn; opdat wij een gerust en stil leven leiden mogen in alle godzaligheid en eerbaarheid. Want dat is goed en aangenaam voor God, onze Zaligmaker.”

Dat gebruik werd ook door de latere vorstinnen overgenomen. Koningin Beatrix ging op de zondag voor de inhuldiging naar de Westerkerk, waar ds. Nico ter Linden preekte over 1 Koningen 3:4-15: Salomo’s gebed om wijsheid.

Spannende vraag is wat de toekomstige koning doet. Opvallend was dat hij en zijn vrouw in het interview dat ze deze week gaven, niets zeiden over hun geloofsopvatting. Dat onderwerp werd gemeden. Toch staat één ding staat vast: zonder hulp en zegen van de hemelse Koning kan geen aardse koning regeren.