De hoofdredacteur van Elsevier, woensdagavond te gast bij het Conservatief Café in Gouda, ziet niet in waarom je iets wat goed functioneert, te weten de Nederlandse monarchie, zou moeten afschaffen of drastisch inperken. „Ik weet nog goed het moment dat ik dit helder zag. De taliban waren in Afghanistan bezig eeuwenoude boeddhabeelden te verwoesten. Zij vernietigden de geschiedenis. Ik dacht: dat dreigen wij ook te doen met de monarchie. Als we niet oppassen, gooien we zomaar een heel stuk historie weg.”

Dat inzicht is Joustra niet met de paplepel ingegoten. „Ik kom uit een rood gezin. Bij ons ging niet op Koninginnedag, maar op 1 mei de vlag uit: een rode.” En nog altijd heeft hij enige reserve. „Ik zeg: twee hoeraatjes voor de monarchie. Drie is te veel.”

De journalist wijst erop dat juist zijn blad Elsevier diverse malen kritische kanttekeningen plaatste bij het koningshuis. „We schreven bijvoorbeeld over de hoge kosten van de monarchie.”

Toch ziet hij, alles afwegende, meer voor- dan nadelen van de Nederlandse monarchie. „De meest democratische landen in Europa zijn monarchieën. Dat moet toch te denken geven.” Het vorstenhuis in Nederland zorgt voor stabiliteit, continuïteit en onpartijdige sturing, betoogt Joustra. „In de VS, waar er bij verkiezingen een laag opkomstpercentage is, vertegenwoordigt een president dus eigenlijk 55 procent van de bevolking níét. Ons staatshoofd is er voor alle burgers.”

Joustra ging woensdagavond in debat met Gerrit van Malkenhorst, bestuurslid van het Nieuw Republikeins Genootschap. Die voert een scala van argumenten aan tegen de monarchie. „Er is alleen al een formeel argument: volgens artikel 1 van de Grondwet is iedereen in Nederland gelijk.”

Ook is er volgens hem een historisch argument. „Nederland is van oorsprong een republiek. Opgeteld zijn we iets langer republiek geweest dan koninkrijk.”

Een republiek is ook democratischer, betoogt Van Malkenhorst. „Ja, ik neem er kennis van dat de meerderheid van bestuurlijk Nederland de monarchie wil handhaven. Maar dat is een zichzelf versterkend proces. Daardoor zie je dat ook Kamerleden niet al te zeer tegen de monarchie schoppen. Dat schaadt hun carrièrekansen als ze ooit nog eens burgemeester willen worden.”

Hij besluit zijn betoog met een knipoog door de op een shirt afgedrukte nieuwe slogan van het genootschap te tonen: ”Ik willem niet”.

Volgens conservatief Bart Jan Spruyt is de monarchie op zichzelf niet verkeerd, maar hebben de Oranjes de achterliggende dertig jaar de fout gemaakt zich te profileren op een drietal onderwerpen die aanvankelijk als niet-politiek golden, maar die langzamerhand gepolitiseerd zijn: ontwikkelingssamenwerking, Europa en de multiculturele samenleving. „Daardoor zijn ze meer het staatshoofd van links dan van rechts geworden. Dat is schadelijk en verkeerd. Daarvan moeten ze zich bekeren.”