Leviathan als symbool van het kwaad
KAMPEN – In het boek Openbaring komen niet alleen Bijbelse lijnen uit het Oude Testament samen, de apostel Johannes speelt ook in op de Griekse mythologie.
Dat stelt dr. H. R. van de Kamp, predikant van de gereformeerd vrijgemaakte kerk te Apeldoorn-Centrum. Hij was vrijdag een van de sprekers tijdens een studiedag aan de Theologische Universiteit Kampen (TUK), met als thema: ”Spelen met Leviathan”. De dag was te typeren als een Bijbelse zoektocht naar de verbeelding van het kwaad in het Oude en Nieuwe Testament, toegespitst op de Bijbelse figuur Leviathan.
Dr. Van de Kamp ging onder meer in op Openbaring 12, over de vrouw, de draak en de overwinning van de aartsengel Michaël. In deze passage komen volgens hem veel lijnen samen, in de eerste plaats Bijbelse. „De draak is een identificatie van de slang uit het paradijsverhaal en de Leviathan.”
Een tweede bijzonderheid is dat Johannes inspeelt op „symbolen uit de mythische patronen uit die tijd”, aldus dr. Van de Kamp. „In dit hoofdstuk is gebruikgemaakt van de Griekse mythe van Apollo en de draak. Onderzoek heeft uitgewezen dat deze bekend was bij het publiek tot wie Johannes zich richtte. De schrijver van Openbaring wilde daarmee zowel zijn Joodse als zijn Griekse lezers raken.”
Een groot verschil tussen het Bijbelse verhaal en de mythe is volgens de Apeldoornse predikant dat de strijd in de mythe buiten de werkelijkheid stond. In het Bijbelverhaal gaat het om de werkelijkheid, „een realiteit in een mythisch aandoend verhaal.” De verhaallijn verschilt ook van een mythe. „De genadeslag van de draak wordt uitgesteld en valt pas in Openbaring 20.”
Over de Leviathan in het Bijbelboek Job sprak ds. H. J. Roosenbrand, predikant van de gereformeerd vrijgemaakte kerk in Delft. Hij zei dat met Leviathan en Behemoth twee dieren „van vlees en bloed” worden bedoeld, „met soms bovennatuurlijke trekken. Deze afschuwelijke beesten zijn voor God een speeltje.” Het doel van de „mythische trekken” van de Leviathan is om te laten zien dat de Heere de echte God is, aldus ds. Roosenbrand.
Hetzelfde kwam naar voren in de uitleg van dr. J. Dekker, docent Bijbelvakken aan de Nederlands Gereformeerde Predikantenopleiding. Hij besprak een aantal teksten uit het boek Jesaja en concludeert dat de schrijver vertrouwd was met de mythe van het zeemonster. De Leviathan stond symbool voor het kwaad. „De macht van het kwaad is een realiteit in de geschiedenis van de mensheid. De mensen kunnen zichzelf niet verlossen van deze macht. De Heere heeft echter bewezen dat Hij de machten kan overwinnen.”