De doorsnee-Nederlander denkt bij een plastisch chirurg niet direct aan de behandeling van handklachten, weet Edwin Wijburg. „Mensen die naar mij zijn verwezen, moet ik eerst uitleggen dat hand- en polschirurgie mijn vak is. Door de beeldvorming in de media associeert het brede publiek ons specialisme vooral met cosmetische ingrepen. Die spreken tot de verbeelding en er is in het algemeen de meeste heisa over.”

Zelfs onder huisartsen is niet algemeen bekend dat de plastisch chirurg de aangewezen persoon is voor de behandeling van handproblemen. „Vaak sturen ze patiënten met deze klachten naar een algemeen chirurg, een orthopeed of een reumatoloog.”

Die wetenschap bracht Wijburg tot de oprichting van een specialistische polikliniek met een naam die niet voor tweeërlei uitleg vatbaar is: het Hand Diagnostisch Centrum.

In april 2012 ging de poli van start. De plastisch chirurg van het Deventer Ziekenhuis wordt bij zijn werkzaamheden bijgestaan door gespecialiseerde fysio- en ergotherapeuten die zich handtherapeut mogen noemen.

In Nederland is handtherapie geen erkend subspecialisme. Ten onrechte, vindt Wijburg. „Voor de coaching van een handprobleem heb je iemand nodig die van de hoed en de rand weet. Anders bestaat de kans dat je een totaal verkeerde behandeling krijgt.”

Het opzetten van het Hand Diagnostisch Centrum vroeg alleen organisatorische aanpassingen. De medewerkers waren er al. Wat ontbrak was een goede planning. „Als plastisch chirurgen en handtherapeuten werkten we al jaren samen, maar nu screenen we nieuwe patiënten gezamenlijk, tijdens hetzelfde spreekuur.”

De intake wordt gedaan door handtherapeut Jolanda ten Brinke of een van haar collega’s. „Wij brengen alle gegevens in kaart, doen de kracht- en gevoelsmetingen en stellen afwijkingen in de beweeglijkheid van hand, vingers en pols vast. Aan de hand daarvan bepalen we samen met de arts of er aanvullend onderzoek nodig is. Zo mogelijk gebeurt dat dezelfde middag. In principe weet de patiënt voordat hij hier vertrekt wat er aan de hand is en wat de vervolgstappen zijn.”

Het Hand Diagnostisch Centrum is vooral een uitkomst voor mensen met onduidelijke klachten die van het kastje naar de muur zijn gestuurd. Gedurende de eerste acht maanden verwelkomde de specialistische polikliniek ruim vijftig patiënten. Een kwart had polsklachten, driekwart kwam voor problemen aan de hand en de vingers. De leeftijd van de mensen die Ten Brinke voor zich krijgt, varieert van twintig tot negentig jaar. „We zien een jonge meid die door een val van haar paard polsklachten heeft tot een vrouw van 88 met een zenuwbeknelling of artrose.”

In de helft van de gevallen is er sprake van een peesontsteking door overbelasting, weet de verpleegkundige. Vaak geeft een injectie met Kenacort goede resultaten. „Een mevrouw liep al anderhalf jaar rond met pijnklachten door een peesontsteking. Die werden afgedaan als slijtageklachten. Dankzij een injectie en daarna een spalkje was de ontsteking binnen zes weken genezen.”

Bij de meest voorkomende peesschedeontsteking, de zogenaamde triggerfinger, biedt een injectie in 85 procent van de gevallen soelaas. „De kwestie is dat de huisarts het probleem moet onderkennen”, zegt Wijburg. „Ik begrijp dat dit niet altijd het geval is. Een huisarts moet van alle markten thuis zijn. Bovendien is de hand qua anatomie en functies heel complex.”

De specialist uit Deventer wil niet beweren dat mensen met handklachten per definitie naar een plastisch chirurg moeten. „Het moet wel iemand zijn met een brede handchirurgische ervaring. Deskundigheid staat of valt met aantallen. Niet voor niets heeft de federatie van Europese handchirurgieverenigingen vastgesteld hoeveel ingrepen je jaarlijks moet doen om handchirurg te mogen heten. Mijn operatieprogramma bestaat voor 80 procent uit handchirurgie.”

Van de patiënten die de poli in Deventer bezoeken, blijkt niet meer dan 10 procent een operatie nodig te hebben. De helft krijgt gerichte handtherapie, de resterende 40 procent is gebaat bij een medicamenteuze behandeling. Uniek bij de handchirurgie is volgens Wijburg de goede afstemming tussen de medisch specialisten en de paramedische handtherapeuten. „Het Europese congres voor handchirurgie loopt altijd parallel met het congres van de Europese Vereniging voor Handtherapie. Je kunt bij elkaar binnenlopen, er zijn zelfs gemeenschappelijke sessies. Dat zou bij veel meer specialismen moeten gebeuren. Een operatie is maar één schakel in een lange keten.”

Van een toename van handklachten is volgens de plastisch chirurg geen sprake. „Door de vergrijzing komen er meer patiënten met artrose, maar daar staat tegenover dat handproblemen door acuut letsel sterk zijn afgenomen. Tijdens mijn opleiding kreeg ik om de haverklap iemand die met zijn vingers tussen een machine had gezeten. Door allerlei veiligheidsprogramma’s in fabrieken komt dat zelden meer voor.”

De kwaliteit van de handchirurgie staat in Nederland op een behoorlijk niveau. „We excelleren niet, maar presteren wel boven het Europees gemiddelde.” De richtlijnen voor de behandeling van hand- en polsklachten zijn vastgelegd in het vuistdikke boek ”Hand Surgery”, de Bijbel voor ieder die aan handchirurgie doet. Binnen dit specialisme zijn weer subspecialisaties ontstaan. „Iemand die in aanmerking komt voor vervanging van de gehele pols stuur ik door naar een collega in Zwolle die op dit gebied ruime ervaring heeft.”

Het Hand Diagnostisch Centrum in Deventer doet geen onderzoek, maar houdt wel nauwgezet alle patiëntengegevens bij, volgens wetenschappelijke criteria. „In de eerste plaats voor onszelf. We willen weten met welke klachten patiënten komen en wat het effect van de behandeling is. Aan de hand van deze cijfers controleren we hoe we het doen ten opzichte van andere centra. Mocht in de toekomst onze medewerking worden gevraagd voor een brede studie dan stellen we onze gegevens graag beschikbaar.”

Hand Diagnostisch Centrum

Deventer Ziekenhuis, Deventer

dz.nl