Zelf is de interim-voorzitter van de VVP, ds. E. Magnée-de Berg, niet „exclusief vrijzinnig” opgevoed. Haar ouders waren hervormd in Harderwijk, binnen een gemeente waar zowel middenorthodoxen als meer vrijzinnig hervormden kerkten. „Op de Veluwe zag ik al vanzelf ook de andere, orthodoxe kant van de kerk.” Inmiddels heeft ze zich als predikant verbonden aan de Remonstrantse Broederschap, „het enige vrijzinnige kerkgenootschap dat er is.” Sinds een klein jaar is ze interim-voorzitter van de VVP.

Is de VVP in de honderd jaar dat zij bestaat erg veranderd?

„De VVP begon veel binnenkerkelijker dan ze nu is. Er was een strijd te voeren tegen de orthodoxie in de kerk, honderd jaar geleden. Op dat front heeft de vrijzinnigheid veel gewonnen. Tegenwoordig kan zij juist in de buitenkerkelijke cultuur een brugfunctie vervullen naar de kerk. Ze kan duidelijk maken dat vrijzinnig geloven voor heel veel mensen bevrijdend kan zijn. Verder hebben we binnenkerkelijk te maken met de opkomst van de evangelische richting. Met hetzelfde elan als toen kan de VVP ook hier iets tegenover stellen. Namelijk de nuance, de bescheidenheid en de ruimte voor onzekerheid. Het Evangelie is er voor de mens, voor wat hij of zij nodig heeft. Dit vertolk je het best door geen grote woorden te gebruiken.”

Is de vereniging vanwege de nuance waarover u spreekt niet alleen een club voor hoger opgeleiden?

„Dat zou je kunnen denken inderdaad. In vergelijking met gelovigen in andere kerkelijke stromingen zijn mensen in de vrijzinnige richting wellicht hoger opgeleid. Dit is echter lastig om precies vast te stellen, omdat niet iedereen die zich vrijzinnig noemt bij ons is aangesloten. Vrijzinnigen hebben niet altijd de behoefte ook lid van de vereniging te worden. Ze staan ook niet op de hoeken van straten om hun boodschap uit te dragen, maar geloven in bescheidenheid. Ieder heeft of zoekt zijn eigen manier om het geloof gestalte te geven. Een kenmerk van vrijzinnigheid is ook dat alle vragen gesteld mogen worden en dat er op die vragen niet altijd een antwoord hoeft te komen. Soms vind je wel een antwoord, maar dat is dan vaak een tijdelijk antwoord.

En, om op de vraag terug te komen: er is in vrijzinnige gemeenten naast de aandacht voor het intellect zeker ook ruimte voor eenvoud. In Noord-Holland bijvoorbeeld is vrijzinnigheid dé kerkelijke sfeer. Dat betekent niet dat iedereen daar hoog is opgeleid. Alle mensen hebben wel een ervaring die zij religieus kunnen duiden. Ik heb de hoop dat vrijzinnig geloven voor iedereen mogelijk is.”

Krijgen uw kinderen de vrijzinnigheid met de paplepel ingegoten?

„Kinderen geloven nooit vrijzinnig. Zij geloven de Bijbelse verhalen eerst letterlijk, zoals ze in de Bijbel staan. Bij mijn drie kinderen merk ik wel dat ze heel goed onderscheid kunnen maken tussen Bijbelse en andersoortige verhalen. Ik hoop dat ze later de allegorische, zinnebeeldige uitleg van de Bijbel zullen ontdekken en daar waarde aan kunnen toekennen. Het is een grote uitdaging om jongeren in die andere spirituele laag van de Bijbel, niet de letterlijke, mee te nemen. Niet iedereen is daar namelijk gevoelig voor.”

Respect voor andersdenkenden is een sleutelwoord in het vrijzinnige circuit. Maar respect kent grenzen.

„Dat is een worsteling. Al mijn haren gaan overeind staan als ik iemand hoor zeggen dat de homoseksuele praxis tegen Gods Woord is. Dan probeer ik die ander met mijn interpretatie van Bijbelteksten en redelijke argumenten mee te nemen in mijn standpunt. Niet in een discussie, maar in een gesprek. Dat is wat dat respect inhoudt.

Vroeger werd de Hervormde Kerk wel eens spottend ”de hotelkerk” genoemd, een kerk met kamers voor iedereen. Ik vind dit juist een geuzennaam, omdat dit precies de rijkdom van de kerk aangeeft: er is plaats voor iedereen en voor alle meningen.”

Zijn er dan écht geen grenzen?

„Jawel. Iemand die zegt: „Mensen die in God geloven, zijn niet goed wijs”, is volgens mij niet op zijn plaats in de kerk. Maar we hoeven zo iemand ook niet weg te sturen.”

Hoe vindt u dat de Protestantse Kerk in Nederland met ds. Klaas Hendrikse is omgegaan, na het uitkomen van zijn boek ”Geloven in een God Die niet bestaat”?

„Onhandig en behoudend. Ds. Hendrikse is iemand die heel goed kan formuleren. Hij koos een prikkelende titel voor zijn boek, en iedereen stond op zijn achterste benen. Maar wat hij zei, was al veel eerder door andere theologen gezegd. Hij zei niets nieuws. De kerk heeft met haar defensieve reactie veel energie verloren. Ik zou de kerk willen zeggen: Steek energie in een evangelieverkondiging die mensen niet uitsluit.”

In het Nederlands Dagblad stelde Erik Jan Tillema dat vrijzinnige kerken hun kerkdiensten moeten loslaten.

„Dat ben ik niet met hem eens. Voor mij zijn kerkdiensten juist belangrijk in de zingeving van mijn geloof. Maar het zijn geen verplichte nummers. In de federatie van doopsgezinden, remonstranten en vrijzinnige protestanten in Gouda waar ik voorganger ben, vindt één keer in de twee weken een dienst plaats. Dit is uit praktische overwegingen, omdat we ons gebouw delen met de lutherse gemeente. Soms zoek ik een andere kerk op of ga ik elders voor. Maar je kunt als gelovige ook een wandeling maken en zo je geloof beleven, in de natuur. Daar wordt vaak lacherig over gedaan, maar ik denk dat de vrijzinnigen juist in hun geloofsbeleving heel veel raakvlakken hebben met de gereformeerde traditie, vanwege hun bevindelijkheid. Gereformeerden baseren hun geloof ook sterk op ervaring. Een vrijzinnige kan die ervaring ook opdoen in de natuur.”

Hoe ziet u de toekomst van de VVP?

„Er valt nog een flinke slag te maken om ook ons geluid te laten klinken. We moeten meer vrijmoedigheid ontwikkelen om onze manier van geloven uit te dragen. Momenteel zie ik erg veel verlegenheid onder vrijzinnigen. En dat terwijl wij zo’n belangrijke rol kunnen spelen in het kerkelijke en maatschappelijke debat.”

VVP-voorzitter

De Vereniging van Vrijzinnige Protestanten (VVP) bestaat honderd jaar. De vereniging telt zo’n 2000 individuele leden en kent door het hele land provinciale en plaatselijke afdelingen. Interim-voorzitter is ds. E. Magnée-de Berg. Zij is sinds 2000 predikant binnen de Remonstrantse Broederschap en is predikant van de federatie van doopsgezinden, remonstranten en vrijzinnige protestanten in Gouda. Verder is ze werkzaam als pastor in zorgcentrum Duinhage in Den Haag. Ze is getrouwd en moeder van drie kinderen.

Vrijzinnige vereniging geeft jubileumbundel uit

Ter gelegenheid van haar honderdjarig bestaan heeft de Vereniging van Vrijzinnige Protestanten (VVP) een jubileumbundel uitgegeven onder de titel ”Eeuwig vrijzinnig”. In de bundeling geven diverse VVP-predikanten en leden van de vereniging hun visie weer op de vrijzinnigheid. Ds. Rutger Immink, vrijzinnig predikant in Groningen, vertelt hoe het was om op te groeien in een vrijzinnig nest. Ds. Anne van der Meiden schrijft juist over zijn weg vanuit de orthodoxie naar de vrijzinnigheid. Zijn opstel is een reisverslag, stelt hij. Daarom heet zijn bijdrage: ”Van bevindelijk orthodox, naar bevindelijk vrijzinnig, een gemoedelijke pelgrimage”.

De Twent ziet, behalve veel verschillen, ook overeenkomsten tussen orthodoxen en vrijzinnigen. Bevindelijke mensen geloven niet alleen verstandelijk, maar ook met hun hart, legt ds. Van der Meiden uit. „Misschien is het verschil tussen de orthodoxe en de vrijzinnige bevindelijkheid nog duidelijker aan te geven met termen als schriftgebonden en geestgebonden”, aldus ds. Van der Meiden. „In de schriftgebonden optie kan de beleving van het geloof niet anders dan in aan de Bijbel ontleende bewoordingen worden beleefd. In de geestgebonden optie wordt erkend dat alle vormen van spiritualiteit legitiem zijn en dat geen geloofservaring prevaleert boven een andere. Ook een overpeinzing van een gelovige moslim of een Indiase denker kan ‘bevindelijk’ effect hebben bij een vrijzinnige gelovige.”

„Is de pelgrim behouden aangekomen?” zo sluit ds. Van der Meiden af. „Zeker wel, hij is tevreden en dat betekent vanouds: hij is op zijn plaats aanbeland.”