In een document dat de paus donderdag ondertekende, veroordeelt de kerkleider het „onrechtvaardige economische systeem” dat de armen armer maakt en de rijken rijker. „De oorlog van de machtigen tegen de zwakken heeft vandaag de dag meer dan ooit tevoren voor een diepe kloof tussen rijken en armen gezorgd”, schrijft hij in ”Pastores Gregis” (Herders van de kudde), de uitkomst van de bisschoppensynode over het bisschopsambt in 2001.

Bisschoppen moeten volgens de 83-jarige paus „priesters en gelovigen voorgaan in een voorbeeldig leven dat zich spiegelt aan Jezus, de arme en nederige dienaar van God.” Ze zijn bovendien gehoorzaamheid verschuldigd aan de paus. Tot de vele taken van de bisschop behoort ook het opkomen voor gerechtigheid en vrede en het bevorderen van de dialoog tussen de godsdiensten, aldus het document.

Zonder seksueel misbruik van kinderen te noemen, maant de paus de bisschoppen om „krachtig, resoluut, rechtvaardig en onpartijdig” op te treden als priesters zich schuldig hebben gemaakt aan zware vergrijpen of misdrijven. Verder moeten zij zorgen dat slachtoffers hulp en bescherming krijgen.

Vooral voor zijn inzet voor vrede en gerechtigheid kreeg de kerkvorst lof van staatshoofden, regeringsleiders en vertegenwoordigers van andere kerken. Onder hen die de jubilerende paus eer bewezen, waren secretaris-generaal Kofi Annan van de Verenigde Naties, de presidenten Poetin van Rusland, Ciampi van Italië en Rau van Duitsland, de Spaanse koning Juan Carlos en de dalai lama.

Een dissonant was de reactie van de internationale vernieuwingsgezinde rk-beweging ”Wij zijn kerk”. Die ziet vooral uit naar een nieuwe paus, die een einde maakt aan de autoritaire kerkelijke structuur en de uitsluiting van vrouwen en homoseksuelen, en werk maakt van een open, meer democratische kerk.

Twee Nederlandse websites die bezoekers de gelegenheid bieden de paus met zijn jubileum te feliciteren, www.isidorusweb.nl en www.katholieknederland.nl, leken niet met gelukwensen te worden overspoeld. Een van de webmasters had overigens een aanzienlijk aantal negatieve en beledigende reacties niet verwijderd. Het Duitse persbureau DPA meldde dat de mailbox van het Vaticaan wel met gelukwensen is overladen.

Pausgetrouwen in de gehele wereld hebben donderdag in talloze vieringen aan het jubileum aandacht besteed. Op het Sint-Pietersplein in Rome begon donderdagavond om 18.00 uur de mis ter ere van de paus. Er waren tienduizenden bezoekers. Aan het begin van de dienst hield de Duitse kardinaal Joseph Ratzinger, het hoofd van de Vaticaanse congregatie voor de geloofsleer, een korte preek. De paus zelf riep tijdens de mis alle rooms-katholieken in de wereld op hem met hun gebeden te helpen zijn missie voort te zetten. Hij zei dat God hem vroeg de Rooms-Katholieke Kerk te blijven leiden, ondanks zijn zwakke gezondheid. Hij beëindigde zijn woorden met een gebed.

De paus maakte donderdag een vermoeide indruk. Hij lijdt aan de ziekte van Parkinson en aan artritis. Kardinaal Simonis zei dat is te zien dat de paus fysiek aan het eind van zijn krachten is. „Hij is oud, maar niet uitgeblust”, zei Simonis. „Zijn ogen zijn nog helder en levendig, maar ik geef toe dat dit het begin van het einde is.”