Dat Ter Andere ook gepensioneerd onderwijsman is, valt uit deze roman goed te herleiden. Personage Anne is hoofd van een gereformeerde school en zijn pleegdochter Annemarije is lerares Nederlands.

De sfeer van het Groninger land zie je voor je als vrijwel grenzeloze leegte met akkers, sloten en weggetjes en grote boerenhoeven. De tractor staat voor stevig geweld. Omhaagde graven zijn verstild wachtende plaatsen. Annemarije gaat in Groningen, waar haar vader geboren is, op zoek naar het graf van haar moeder die haar na haar geboorte heeft afgestaan. Haar neef Jelte is door genealogisch onderzoek haar moeder op het spoor gekomen. Zij heette Gea Bos, was studente kunstgeschiedenis en is in 1971 op 21-jarige leeftijd gestorven, in het jaar dat Annemarije werd geboren. Al op zesjarige leeftijd zag Annemarije dat haar huidskleur anders was dan die van haar klasgenootjes en dat haar ogen anders de wereld inkeken. Haar stiefouders konden hierover geen duidelijkheid geven. Wel hebben ze haar liefdevol gekoesterd.

Haar stiefvader Anne heeft zich in het verleden van arme jongen opgewerkt tot (inmiddels rustend) ”hoofd der school”. Hij lijkt een wat saaie figuur, maar is scherp getekend in de zin: „In dat imago van directeur heb ik me bewust gehuld, als frontsoldaat in een kogelvrij vest. Ik voelde me er veilig bij. Of heeft het me juist onzeker gemaakt?” Zijn leven is tot stilstand gekomen na de dood van zijn vrouw Marieke aan een verlammingsziekte. Zij was de leidinggevende, de initiatiefnemer in hun huwelijk, zodat hij alles in dezelfde positie laat. Niets in huis is veranderd. Muziek, literatuur en wijn bezorgen hem de nodige afleiding en genot. Bovendien vat hij liefde op voor de vriendin van zijn eerste vrouw, Fieke, maar hij worstelt met de belofte die hij Marieke deed op haar sterfbed dat zij de enige in zijn leven zou blijven.

Als Annemarije samen met haar neef de oude zus van Gea Bos bezoekt, wordt haar afkomst duidelijk. De situatie waarin ze geboren werd is een pijnlijke en de gevolgen van de zwangerschap zijn voor haar moeder te groot geweest. Herinneringen aan haar moeder verdringt ze om een nieuwe levensfase in te gaan.

Mance ter Andere is een schrijver die de gebrokenheid van het leven laat zien. Hij stelt thema’s aan de orde als lijden door ziekte, het ontheemd zijn door adoptie, geloofstwijfel, homoseksualiteit en scheiding. Hij verwoordt vraagstukken door Annemarije met haar vader Anne hierover te laten spreken. Als haar vader Gods hand in het Zevengesternte ziet, benoemt Annemarije juist de chaos, het toeval erachter. Ze kan het niet verkroppen dat haar zieke moeder Marieke zich veilig in Jezus’ armen waande omdat zij die vermeende veiligheid als vroom bedrog ervaart. Ze zoekt liever de gezamenlijke heelheid van het leven hier en nu dan de persoonlijke zaligheid in het hiernamaals. Toch laten de zegenende handen van haar pleegvader haar niet los. De tekst ”Gij legt uw hand op mij” blijft haken. En als Fieke haar uitlegt hoe zij juist door lijden gelouterd is en gelooft in de waarachtigheid van God en Zijn bedoeling, reageert ze vol onbegrip, maar het verlangen is er.

Ter Andere observeert scherp. Een mooi voorbeeld hiervan als haar vader over zijn verlamde vrouw vertelt: „Wij hebben elkaar in feite nooit zo goed begrepen als toen zij zweeg, als toen ze weerloos en zwijgend in mijn armen lag en ik haar kuste, kuste omdat zij dat niet meer kon.” En later: „Dat zie je meer bij sterke karakters: scherp, doortastend, maar gevoelsmatig wat simplistisch, het hoorde bij mama’s eenvoudige geloof.” Rake typeringen. Mooi denkwerk leveren ze op.

Punt van kritiek is dat het evenwicht tussen informatie en verhaal wankelt. Het grote aantal gesprekken en het tekort aan gebeurtenissen stagneert het leesproces. Ter Andere overtuigt niet helemaal; hij zegt soms te veel, wat mij betreft mag hij meer laten zien. Niet alle problemen van het bestaan passen in één boek. De zoektocht blijft, voor de schrijver en de lezer.

Boekgegevens

De hemel is van zout, Mance ter Andere; uitg. Mozaïek, 
Zoetermeer, 2012; ISBN 978 90 239 9418 3; 185 blz.; € 16,90.