16 kerken krijgen monumentenstatus
Nederland heeft er deze week zestien monumentale kerken bij gekregen. Geen sloperskogel voor deze wederopbouwkerken, maar een beschermde status.
De gebouwen –met hun typische hoekige en symmetrische vormen– maken deel uit van de 89 bouwwerken uit de late wederopbouwperiode (1959-1964) die hoogstwaarschijnlijk de status van rijksmonument krijgen. Minister Bussemaker van Cultuur omschreef de selectie deze week als „een lijst van verhalen.” Ook de zestien wederopbouwkerken dragen elk een verhaal mee.
Het gros van de monumenten is nog in gebruik. In de bouwstijl is het optimisme te vinden dat heerste in de jaren zestig, net voordat de ontzuiling intrad. Hoge bakstenen kerktorens markeren de godshuizen. De kerk stond letterlijk in het centrum van de samenleving en wees vol van roepingsbesef omhoog. De witte rechthoekige kerktoren van de Christus Triumfatorkerk in Den Haag maakt nog steeds deel uit van de skyline van de stad.
In het kerkgebouw van de protestantse gemeente in Nagele (Noordoostpolder) zijn geen drempels te bekennen omdat de overgang tussen de openbare en de kerkelijke ruimte zo vloeiend mogelijk moest verlopen. Toonbeeld van de wederopbouwperiode, schrijft de Rijksdienst voor het Cultuur Erfgoed op zijn website. „In het ontwerp zijn de naoorlogse opvattingen over de maakbaarheid van de samenleving duidelijk zichtbaar.”
Kolossen van beton
Voor veel wederopbouwkerken echter was geen lang leven weggelegd omdat ze verrezen op het scharnierpunt van verzuiling en ontzuiling. Door de ontkerkelijking ging in de decennia die volgden in tientallen wederopbouwkerken het licht uit.
De architectonisch vernieuwende gebouwen bleken een blok aan het been; onbruikbare kolossen van baksteen en beton. Zowel rooms-katholieke als protestantse kerken zijn in flinke hoeveelheden met de grond gelijkgemaakt. Tot grote spijt soms van omwonenden die een beeldbepalend gebouw in hun omgeving kwijtraakten, en van deskundigen die het de overheid kwalijk namen dat zij te weinig deed om het naoorlogse erfgoed te beschermen.
De exemplaren die de beschermde status hebben gekregen –elf rooms-katholieke en vijf protestantse– wacht in elk geval geen voortijdig einde. Ze zijn niet klein te krijgen.
Klik hier (pdf) voor de complete lijst van ‘nieuwe’ monumenten.
