Wanneer: Er zijn twee data. Op 30 maart 1814 wordt de zoon van stadhouder Willem V in Amsterdam ingehuldigd als Soeverein Vorst der Verenigde Nederlanden en op 
21 september 1815 in Brussel als koning.

Aanleiding: Zijn vader moet in 1795 in ballingschap als de Fransen de leiding in Nederland overnemen. Na de ondergang van de Franse keizer Napoleon in 1813 krijgt erfprins Willem vanuit Den Haag de vraag of hij Soeverein Vorst van de Nederlanden wil worden. Daarna werkt hij eraan om een grondwet op te stellen.

Voorbereiding: Willem bedenkt samen met raadslieden hoe de inhuldigingsceremonie vorm moet krijgen: sober en bescheiden, maar wel met enige vertoon. Er kan geen kroning plaatsvinden, want die zou dan moeten worden uitgevoerd door het hoofd van een staatskerk. Die kent Nederland niet. Daarom wordt het een inhuldiging, waarbij de koning geen eed op Bijbel aflegt, maar op de Grondwet.

De inhuldiging moet plaatsvinden in Amsterdam in een geschikte ruimte waar veel mensen in passen. Na lang zoeken blijft uiteindelijk de Nieuwe Kerk over. Omdat een religieus gebouw minder gewenst is, wordt die tijdelijk kerk af en tot vergaderruimte van het parlement gebombardeerd.

De dag zelf: De dag begint met saluutschoten. Het publiek –ook velen van buiten de stad– verzamelt zich al vroeg bij de Nieuwe Kerk. Tweehonderdvijftig arme burgers krijgen een staanplaats binnen. Een binnenhuisarchitect heeft de kerk stijlvol aangekleed. Om 11 uur klinken opnieuw kanonschoten. Die kondigen de komst van Willem gezins- en familieleden aan. Even later loopt Willem Frederik met zijn zoons –onder een baldakijn– van het Koninklijk Paleis naar de Nieuwe Kerk. De hovelingen volgen hem. Vanaf zijn zetel luistert Willem eerst naar de toespraak van de geëmotioneerde voorzitter van de Staten-Generaal. Veel bewogenheid is er ook tijdens de toespraak van Willem zelf. Hij belooft trouw aan de Grondwet, dankt God voor zijn nieuwe taak en eert de buitenlandse mogendheden die hem in het zadel hebben geholpen. Daarop legt Willem de eed af. De voorzitter van de ”Groote Vergadering” beantwoordt die ook met een eed.

Kerkdienst: Willem wil bij de inhuldiging ook een protestantse kerkdienst. De Nieuwe Kerk wordt daarom na de inhuldiging van ”vergaderzaal” weer kerk. De Oranjegezinde ds. Petrus Haack (1747-1824) verzorgt de preek. Hij spreekt over 1 Samuel 7:15: „Samuel nu richtte Israël al de dagen zijns levens.”

Balkonscène: Nadat alle parlementsleden een akte hebben ondertekend en deze aan vorst Willem is overhandigd, verschijnt die op het balkon van het paleis om te worden toegejuicht.

Feestelijkheden: Vooral in de Oranjegezinde volkswijken zijn er volksspelen. De hoofdstad wordt ’s avonds met duizenden lampionnen versierd.

Bijzonderheden: In zijn toespraak in de Nieuwe Kerk kondigt Willem het huwelijk aan van zijn zoon met de Engelse prinses Charlotte. Het komt echter niet tot een huwelijk. Het voorval schaadt internationaal de reputatie van de Oranjes.

Na de inhuldiging strooien herauten muntstukken onder het publiek.

Willem schenkt ter gelegenheid van de inhuldiging duizenden guldens aan de armen.

Tweede inhuldiging: Internationaal groeit het draagvlak om Nederland een koninkrijk te laten worden. Maart 1815 meldt Willem het parlement dat hij het koningschap zal aanvaarden. Opnieuw denkt Willem met een commissie na over de inhuldigingsplechtigheid. Die zal 21 september 1815 plaatsvinden in Brussel. Willem hoopt zo ook de inwoners van de Zuidelijke Nederlanden aan zich te binden. De plechtigheid heeft plaats in het Brusselse stadhuis.

Kerkdienst: Vanaf het stadhuis gaan Willem en zijn familie naar de rooms-katholieke kerk van Sint-Goedele. Voor de protestanten is dat aangrijpend. Een dag later woont de koning een protestantse dienst bij.

Bijzonderheden: De koning laat in Brussel koperen munten, in plaats van gouden en zilveren, rondstrooien in het publiek. Dat wordt als zuinig gezien. De koning krijgt zo de bijnaam ”koperen koning”.

Dit is de eerste aflevering in een serie over de inhuldigingen van Nederlandse koningen en koninginnen. Volgende week deel 2: koning Willem II.