Overlevenden en rechtengroepen hebben het Cambodjatribunaal opgeroepen voort te maken met de processen om te voorkomen dat alle Rode Khmerkopstukken ten grave zijn gedragen voordat er rechtgesproken is.

Vorig jaar werd bepaald dat voormalig minister van Sociale Zaken Ieng Thirith, de vrouw van Ieng Sary, niet in staat is om terecht te staan, omdat ze dement is.

Er zijn nu nog twee voormalige leden van het regime over tegen wie een proces loopt: voormalig regeringsleider Khieu Samphan (81) en de voormalige partijideoloog, Nuon Chea (86). De vrees is echter dat ook zij sterven voordat het oordeel is geveld. Beide mannen hebben een broze gezondheid. Ze hebben een hoge bloeddruk en zijn getroffen door meerdere hersenbloedingen.

„De aangeklaagden worden oud en de overlevenden worden ook oud”, zei de 70-jarige Bou Meng, een van de weinige Cambodjanen die de beruchte martelgevangenis Tuol Sleng overleefden. „Het hof moet sneller werken. Ik wacht al bijna veertig jaar op gerechtigheid. Ik had nooit gedacht dat het zo lang zou duren.”

Nadat de Rode Khmer in april 1975 Phnom-Penh had ingenomen, werden ongeveer een miljoen mensen (zelfs ziekenhuispatiënten) van de hoofdstad naar het platteland overgebracht. De Khmer wilde een communistische, volledig agrarische staat vestigen.

Toen het mislukte experiment in 1979 werd beëindigd met de inval van een Vietnamese troepenmacht, waren al 1,7 miljoen mensen omgekomen door honger, medische verwaarlozing, de keiharde werkomstandigheden, alsmede executies door het regime. De lichamen van de slachtoffers werden gedumpt in ondiepe massagraven.

Het Cambodjatribunaal, dat voluit de ”Buitengewone Kamers in de Gerechten van Cambodja” heet, kreeg tot taak de misdaden die onder het Rode Khmerregime waren begaan, te onderzoeken en de daders te berechten. In 2006, nadat tien jaar lang was gewerkt aan de oprichting, ging het tribunaal aan het werk.

Er is inmiddels zo’n 115 miljoen euro besteed, hoewel nog slechts één persoon is veroordeeld: Kaing Guek Eav, beter bekend als Duch, de baas van de Tuol Slenggevangenis. Duch werd in 2010 veroordeeld tot een celstraf van 35 jaar voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijk­heid. De celstraf werd later teruggebracht tot negentien jaar.

Diverse Rode Khmerkopstukken, onder wie leider Pol Pot zelf, overleden al voordat het tribunaal was opgericht. De dood van Ieng Sary donderdag kwam ook niet als een verrassing. Maar „omdat de twee andere verdachten ook in de tachtig zijn, zouden alle betrokkenen (de Cambodjaanse regering, de Verenigde Naties, de internationale donors en het tribunaal zelf) wakker moeten worden geschud om deze zaken snel af te ronden, zodat er recht kan worden gesproken”, aldus Ou Virak, de directeur van het Cambodjaanse Centrum voor Mensenrechten. „De hele toekomst van het tribunaal staat inmiddels op het spel. Honderden miljoenen dollars dreigen te worden verspild”, zei hij. „Als ze allemaal sterven voordat hun schuld of onschuld kan worden vastgesteld, krijgt het Cambodjaanse volk het gevoel dat het wordt beroofd van gerechtigheid.”

Al eerder heeft het hof kritiek gekregen op het trage tempo waarmee recht wordt gesproken. Een van de aanklagers van het hof verklaarde echter dat de processen veel tijd kosten vanwege de aard van de aanklachten en de grote hoeveelheid.

Dat is echter niet het enige probleem. Eerder deze maand legden Cambodjaanse tolken het werk neer, omdat ze al drie maanden geen salaris hadden gekregen. Na beloften dat binnenkort weer wordt uitbetaald, gaan ze deze week weer aan het werk.

Er zijn echter ook andere problemen die het tribunaal plagen. Rechters zijn opgestapt omdat ze meer Khmerleden wilde berechten. De Cambodjaanse premier Hun Sen heeft echter meer processen tegen Khmerkopstukken verboden. Veel leden van de huidige regering, onder wie Hun Sen zelf, bekleedden belangrijke posities in het Khmerregime.