Nu het kabinet vleugellam is, zijn de polderaars aan zet. Er is een unieke kans om het poldermodel in ere te herstellen. Laten de sociale partners niet te veel energie verspillen aan vage compromissen, maar komen met een gezamenlijke visie op arbeid en beroep, op werk en inkomen. Een dergelijk visieakkoord kan de basis vormen voor een sociaal akkoord.

Dagelijks zuchten heel veel gewone werknemers en werkgevers onder de economische malaise. Bijna 600.000 mensen zijn werkloos, tal van bedrijven gaan failliet. Een visieakkoord is nodig om Nederland uit de crisis te helpen en biedt perspectief op arbeid.

Mogelijkheden

De laatste weken is er al heel wat gespeculeerd over de route die sociale partners zouden moeten gaan. Een sociaal akkoord is mogelijk te veel gevraagd, dus werd er voorzichtig gesproken over een sociale agenda. Dat zou echter een gemiste kans zijn. Een sociale agenda benoemt alleen maar thema’s. In zo’n geval schuiven we de beslismomenten voor ons uit. Een sociaal akkoord biedt al meer mogelijkheden. Dan ben je het in ieder geval eens geworden op een aantal aspecten.

Een visieakkoord biedt op dit moment echter het meeste perspectief. Laten de sociale partners daarom gaan werken aan een visiedocument waarin het gaat over allerlei aspecten zoals instroom en uitstroom, jong en oud, loon en inkomen, arbeidsmarkt en sociale zekerheid. Een dergelijke integrale en brede visie van de sociale partners biedt kansen om de crisis het hoofd te bieden.

Dat een dergelijk visiedocument niet zonder slag of stoot tot stand komt, moge duidelijk zijn. Er zullen pijnlijke maatregelen genomen moeten worden, dat kan niet anders. Binnen een integrale visie zal die pijn echter beter verdeeld kunnen worden.

Handschoen

Bijkomend voordeel is dat de kwakkelende vakbeweging zich met een visieakkoord in één klap weer op de kaart zet. Er heeft de afgelopen periode het nodige plaatsgevonden. Terwijl Nederland in een diepe crisis dook, begon het te rommelen binnen de FNV. Bij het laatste akkoord over de pensioenen ging het helemaal mis. De vakbeweging raakte verstrikt in intern gedoe, de regie was kwijt.

Het is Ton Heerts gelukt om de FNV weer tot een betrekkelijke eenheid te smeden. De vakbonden konden de handschoen weer oppakken die hun was toegeworpen door een vleugellam kabinet. Het kabinet realiseert zich ondertussen terdege dat er maar drie smaken over zijn: het regeerakkoord opheffen, allemaal deelakkoorden sluiten of een totaalakkoord bewerkstelligen.

Optie één is niet aantrekkelijk, nog geen jaar na het aantreden van dit kabinet. Optie twee is uiterst lastig want bij elk volgende deelakkoord zullen de problemen verder opspelen. Optie drie zou het meeste perspectief bieden. Dan kan het kabinet aan de slag met steun van sociale partners en afgedekt met een smaldeel uit de oppositie. Zo zou elk wetsvoorstel rustig door Tweede en Eerste Kamer geloodst kunnen worden.

De vraag is of deze optie drie, het werken vanuit een breed sociaal akkoord, kans van slagen heeft. De eerste signalen laten zien dat de punten die zwaar op de maag van de vakbonden liggen, zoals de duur van de WW en de versoepeling van het ontslagrecht, oplosbaar zijn.

Momentum

Het is overigens belangrijk dat de sociale partners niet dezelfde fout maken als bij de kabinetsformatie is gebeurd, namelijk door een veredeld kaartspel te spelen op het terrein van arbeidsvoorwaarden en arbeidsmarkt. Sociale partners moeten het ‘momentum’ gebruiken om een integrale visie op de arbeidsmarkt neer te leggen. Een visie die ruimte biedt aan werkgevers en werknemers om op verantwoorde wijze hun weg te zoeken uit de crisis. Een visie die ruimte biedt aan politieke partijen, zowel coalitie als oppositie, om zich te herkennen in de grote lijnen. En een visie die ruimte biedt aan de regering om koers te zetten richting verantwoorde overheidsfinanciën.

Pijnlijke maatregelen zijn niet uit te sluiten. We redden het niet door te pamperen, maar door te polderen. Dat is hard werken. Maar de kans op een breed sociaal akkoord wordt groter als het fundament wordt gelegd in een sterk visieakkoord. Dit is een unieke kans om het poldermodel nieuw leven in te blazen, om de crisis gezamenlijk te lijf te gaan en om perspectief op arbeid te bieden.

De auteur is werkzaam als raad van bestuur van de RMU.