. De datum waarop de generale synode van de Nederlandse Hervormde Kerk een besluit wil nemen over de vereniging met de beide andere Samen op Weg-kerken komt dichterbij. Daarmee neemt ook de verwarring in veel hervormd-gereformeerde kerkenraden en gemeenten toe. Er dreigen scheuren te ontstaan. Dat brengt steeds weer anderen ertoe hun stem te verheffen. Het is echter de vraag of de zaak van de kerk en van hervormd-gereformeerden daar altijd mee gediend is. Zijn standpunten die worden uitgedragen wel altijd helder en worden de consequenties wel overzien? In deze tijd van verwarring dienen we verantwoord om te gaan met de kudde.

Fusie-federatiemodel
Een aantal hervormde predikanten, onder wie ds. A. Goedvree, heeft kerkenraden aangeschreven om bij de generale synode het zogenaamde fusie-federatiemodel te bepleiten. In een verklaring kunnen kerkenraden stellen dat zij bereid zijn „om op deze wijze verbonden te blijven aan de nieuwe PKN (= Protestantse Kerk in Nederland, HvG).” Wanneer de synode echter weigert, zal de betreffende kerkenraad het gezag van de synode niet erkennen, de nieuwe kerkorde verwerpen en het hervormd kerkelijk leven voortzetten onder de hervormde kerkorde.

Met de opstellers van deze verklaring delen we de mening dat de synode zich niet mag neerleggen bij een breuk. Zij is verantwoordelijk voor de kudde en mag niet toezien terwijl de schapen verstrooid raken. Het fusie-federatiemodel biedt daarbij echter niet de uitweg die de opstellers van deze verklaring voor ogen staat. In hun voorstel wordt ook niet uitgelegd wat dit model eigenlijk inhoudt. Kerkenraden krijgen daarmee iets aangereikt zonder dat ze zich daarover een mening kunnen vormen.

Het probleem van het fusie-federatiemodel is dat het de breuk in de kerk niet voorkomt, maar deze feitelijk regelt! In dit model valt de NHK in twee delen uiteen. Het ene deel van de kerk kiest voor (of onttrekt zich niet aan) eenwording (fusie) met gereformeerden en lutheranen en gaat samen met hen de PKN vormen. Het andere deel van de kerk gaat in deze fusie niet mee, maar blijft als (restant van de) Hervormde Kerk voortbestaan en vormt vervolgens een federatie met de PKN.

Van de generale synode wordt dus gevraagd dat zij het uiteenvallen van de kerk toestaat en in goede banen leidt. Dat kan van de kerk, die elke zondag de éne heilige algemene christelijke kerk belijdt, niet gevraagd worden.

Bovendien zal het ook breuken in gemeenten niet voorkomen. Als de NHK in tweeën uiteenvalt, zullen gemeenten immers moeten kiezen met welk deel zij zullen meegaan: het deel dat meegaat in de fusie of het deel dat daarbuiten blijft. Het verschil in zicht op het geheel van de kerk zal dan onder hervormd-gereformeerden nog steeds tot diepgaande meningsverschillen leiden.

Een pleidooi voor het fusie-federatiemodel is een verkeerd signaal in de richting van de synode. Het komt hierop neer: „Synode, maak de breuk in de kerk mogelijk. En als u dat niet toestaat, zullen wij breken met de kerk.”

Op de generale synode moet een geheel ander appèl worden gedaan. De kerk mag niet breken. Zij mag geen gemeenteleden laten vertrekken. Een synode die dat laat gebeuren, gedraagt zich als de herders die de schapen prijsgeven aan de verstrooiing en de ondergang (Ezech. 34).

Eerlijk debat
In dit verband vraagt ook het artikel van ds. J. W. van Estrik in deze krant op donderdag 2 oktober om een reactie. Hij kondigt in de aanhef van zijn artikel aan dat hij gaat schrijven over een mogelijke weg tot wat hij noemt „herstel van de huisvrede” in het „Gereformeerde-Bondshuis.” Dat is een nobel streven. Met wat hij schrijft, sticht hij echter geenszins de vrede, maar voert hij strijd - en dat ook nog op een ethisch weinig verantwoorde wijze.

Collega Van Estrik suggereert dat de oorzaak van de verdeeldheid onder hervormd-gereformeerden daarin ligt dat het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond (GB) in de loop van de tijd het eerder ingenomen standpunt heeft losgelaten. Hij probeert dat te onderbouwen met citaten uit het verleden, los van het verband waarin ze toen stonden en los van de omstandigheden van dat moment. Hij wekt daarmee de indruk dat het Comité tot behoud van de NHK nu vertolkt wat tien jaar geleden het standpunt van de GB was.

Dat is geen voorbeeld van eerlijk debatteren. Nooit heeft de GB immers gedreigd met voortzetting van de NHK buiten de verenigde kerk en op basis van de hervormde kerkorde. De GB heeft vanaf het begin de nieuwe kerkorde met kracht afgewezen en tegelijkertijd een weg buiten de kerk onbegaanbaar geacht. De ander iets in de mond leggen wat hij nooit heeft bedoeld maar altijd heeft afgewezen, draagt niet bij aan een eerlijk debat.

In het geding zijn twee overtuigingen. Het hoofdbestuur heeft, ziende op Gods trouw aan Zijn verbond én op de gehoorzaamheid die Hij vraagt, de gemeenten willen leiden. De broeders van het Comité zien de weg die zij menen te moeten gaan ook als een zaak van gehoorzaamheid aan de Heere God.

Daarachter ligt een verschillend zicht op de kerk en een verschillende waardering van de twee zijden van het verbond van God (enerzijds Zijn trouw, anderzijds de gehoorzaamheid die Hij van ons vraagt). In een eerlijk gesprek zal het over deze diepste drijfveren moeten gaan.

Classes en synode
Voorkomen moet worden dat de onderlinge verschillen het eenparig getuigenis in de richting van de synode verzwakken. Het woord is op dit moment aan de kerkenraden en de classicale vergaderingen. Zij hebben tot november de tijd om de bezwaren en de nood in vele gemeenten onder de aandacht van de generale synode te brengen. Het is nu niet meer de tijd voor nieuwe voorstellen en constructies. Op 12 december kiest de synode voor of tegen de vereniging.

In het eerste geval zullen we alles op alles moeten zetten om elkaar vast te houden en de kudde bijeen te houden. In het tweede geval duurt de huidige situatie van samenwerking tussen de drie SoW-kerken voort en zal de pijn elders in de kerk groot zijn. Van het hoofdbestuur van de GB, van het Comité tot behoud van de NHK en van de kring rond het Gekrookte Riet mag worden verwacht dat zij er in het gesprek met elkaar en in de richting van de generale synode alles aan zullen doen om de verstrooiing van de kudde te voorkomen.

Wie niet aan de fronten staat, mag de strijd voeren waar Mozes dat ooit deed. Terzijde van het strijdgewoel hief hij zijn handen op tot de Heere. Zou ook vandaag de overwinning niet worden behaald in de binnenkamer?

De auteur is hervormd predikant te Goes en lid van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond in de Nederlandse Hervormde Kerk.