Dat betoogden diverse kerken en organisaties die bij de hulpverlening aan vluchtelingen betrokken zijn, donderdag in de Tweede Kamer. De instanties, waaronder Kerk in Actie van de Protestantse Kerk in Nederland, Amnesty International en het Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt, waren door CU-Kamerlid Voordewind uitgenodigd om hun verhaal te komen doen. Ook SP-Kamerlid Gesthuizen was bij de bijeenkomst.

Thema van de bespreking was het wetsvoorstel van het kabinet waarin illegaliteit strafbaar wordt gesteld. Dat wetsvoorstel, dat ook hulpverlening aan illegalen strafbaar maakt, is nog afkomstig van het kabinet-Rutte I. De Tweede Kamer heeft de schriftelijke behandeling ervan afgerond, zodat er binnenkort over gedebatteerd kan worden. Voordewind heeft een amendement ingediend om in elk geval de strafbaarstelling van hulp­verlening uit de wet te halen.

Dat laatste is goed, maar onvoldoende om negatieve effecten van de wet te voorkomen, betoogden donderdag de uitgenodigde instanties. „Als je weet dat de laatste twaalf jaar 50 procent van de uitgeprocedeerde asielzoekers in de illegaliteit verdween, móét je concluderen dat het terugkeerbeleid nú al niet werkt”, betoogde een van de aanwezigen.

Belangrijke blokkade voor uitgeprocedeerden om daadwerkelijk terug te keren naar hun land is het zogeheten inreisverbod, stellen de hulpverleningsinstanties. „Asielzoekers willen Nederland soms niet verlaten omdat zij hier familieleden achterlaten en weten dat zij ons land later niet meer binnen mogen reizen. Hun vertrek wordt dan zo definitief dat ze ervoor kiezen toch te blijven, dan maar in de illegaliteit.”

Strafbaarstelling van illegaliteit gaat het terugkeerbeleid eerder belemmeren dan vergemakkelijken, vrezen de organisaties. „Elke asielzoeker heeft tijd nodig om de afwijzing van zijn asielverzoek te verwerken. Die verwerking breng je niet tot stand als je hem dwingt te tekenen bij het kruisje en hem dan min of meer op straat zet. Je hebt onderling vertrouwen nodig. Ook na zijn definitieve afwijzing moet je hem eerst helpen, eten en onderdak geven. Pas dan ontstaat er ruimte voor een gesprek over terugkeer.”

Sommige asielzoekers kunnen niet terug naar hun land van herkomst. „Dan zegt de Nederlandse overheid: het kan wél, desnoods met hulp van de ambassade. Maar als een Iraanse ambassade een paar jaar doet over het behandelen van een verzoek tot terugkeer, zit je als vluchteling wel degelijk in een impasse.”