De laatste dagen van justitieminister Korthals (VVD) waren niet zijn meest gelukkige. De bewindsman van het tweede paarse kabinet, die zich graag liet voorstaan op zijn strenge reputatie, stond vrij machteloos toen bleek dat de ene na de andere op Schiphol aangehouden bolletjesslikker vanwege een tekort aan cellen moest worden weggestuurd.

Mede door toedoen van Fortuyn raakte het imago van paars als een elitaire club die zich niet interesseerde voor de problemen van de gewone man, nog verder beschadigd. Het nieuws dat Korthals leek toe te kijken hoe criminelen hun vrijheidsstraf ontliepen, sloot daar naadloos op aan.

De opvolgers van Korthals blijven echter niet gevrijwaard van soortgelijke problemen, zo ervoer justitiemininister Opstelten vorig jaar. De PvdA-Kamerleden Recourt en Marcouch, toen nog behorend tot de oppositie, wreven hem mediaberichten onder de neus over honderden criminelen die hun (vrijheids)straf zouden ontlopen, bijvoorbeeld omdat justitie hen niet kon vinden. Anders dan de bolletjesslikkers betrof het hier reeds veroordeelde criminelen, een nog serieuzere kwestie dus.

In opdracht van de PvdA’ers noemde Opstelten de aantallen onvindbare criminelen die definitief niet meer te veroordelen vielen omdat hun straf inmiddels was verjaard. Dat lijstje loog er niet om: van 929 in 2007 naar 2862 in 2011. „Wat gaat u concreet doen, anders dan het hebben van plannen en uiten van voornemens, om ervoor te zorgen dat er minder veroordeelden hun straf blijven ontlopen?” hoonden de twee.

Door de val van Rutte I belandde de kwestie pas in januari op de plenaire Kameragenda. Tot ergernis van de oppositie dwongen VVD en PvdA (in de persoon van Marcouch) uitstel af. „Eerst een brief van de minister”, was het argument.

De inhoud van deze brief, die de Kamer maandag ontving, bevestigt dat Opstelten met een veel serieuzer probleem kampt dan Korthals. ”Extra inzet Opstelten en Teeven op opsporing veroordeelden”, bedacht de afdeling persvoorlichting als kop. Het echte nieuws stond halverwege: ruim 12.000 veroordeelde boeven en boefjes zijn zoek. ”Bewust onvindbaren”, heten 
ze in jargon. Het gros van 
hen, 85 procent, had maximaal drie maanden moeten zitten; 
4 procent, zeg zo’n 500 personen, meer dan een jaar. Omdat Rutte I de nodige verjarings­termijnen verlengde of afschafte, verjaarden in 2012 ‘slechts’ 1258 vrijheidsstraffen; een halvering ten opzichte van 2011.

Een extra opsporingsronde van de politie resulteerde erin dat zo’n 300 criminelen alsnog konden worden beboet. Nu de nationale politie een feit is, zal dit middel vaker worden ingezet, belooft Opstelten. Andere voornemens zijn: het eerder intrekken van paspoorten van veroordeelden en verdachten in een eerdere fase van het proces vastzetten.

Dergelijke plannen ogen zo imponerend dat Recourt en Marcouch (nu van coalitiepartij PvdA) zich tijdens het komende Kamerdebat zonder gezichtsverlies koest kunnen houden. Het doet evenwel niets af aan de conclusie: meer nog dan Korthals zit ook Opstelten met een groep bewust onvindbare boeven en boefjes opgescheept.