Het initiatief moet nog worden goedgekeurd door de wetgevende vergadering van de staat Rio de Janeiro. Eerder deze maand had die opnieuw te maken met een aan weer gerelateerde ramp. Sinds het begin van dit jaar heeft het regenseizoen op het zuidelijk halfrond al geresulteerd in drie doden. Duizenden mensen raakten dakloos als gevolg van ingestorte gebouwen en overstromingen.

„We willen een einde maken aan het suïcidale populisme van sommige burgemeesters, die overstromingsrisico’s negeren bij hun bouwplannen”, zegt Carlos Minc van het Milieu­secretariaat van Rio de Janeiro. „Sommige gemeenten leggen wegen aan en bouwen openbare instituten op plaatsen waarvan we weten dat ze kwetsbaar zijn voor natuurrampen. Op die manier worden levens in gevaar gebracht.”

Als het wetsvoorstel wordt aangenomen, worden gemeenten ertoe verplicht rekening houden met risicokaarten.

Uit een studie van de Geologische Dienst van Rio de Janeiro, waarover de krant O Globo deze maand berichtte, blijkt dat er 67 risicogebieden zijn in de 92 gemeenten van de staat Rio de Janeiro. Er wonen zo’n 36.000 mensen in deze gebieden.

De meeste gemeenten liggen in bergachtige gebieden, zegt Willy Lacerda, hoogleraar bouwkunde aan de Federale Universiteit van Rio de Janeiro. Daardoor zijn ze kwetsbaar voor aardverschuivingen tijdens hevige neerslag. Verschillende neerslagpatronen kunnen leiden tot verschillende soorten rampen, zegt Lacerda. „Bij gestage neerslag raakt de bodem verzadigd met water. Als deze verzadiging diep genoeg zit, kunnen er her en der landverschuivingen ontstaan.”

Bij zware neerslag na een periode van continue neerslag kunnen rivieren overstromen. De oevers spoelen gemakkelijker weg omdat de bodem de waterdruk minder goed aankan. „In dat geval zijn de land­verschuivingen wijdverbreid.”

Iets dergelijks gebeurde in 2011 in Teresopolis en Nova Friburgo in het bergachtige Rio de Janeiro. Er vielen 900 doden en 25.000 mensen raakten dakloos.

Een derde variant zijn stort­regens waarbij in korte tijd heel veel neerslag valt. Dergelijke neerslag kan leiden tot land­verschuivingen op steile hellingen, wat in 1996 gebeurde in Jacarepagua.

Het in kaart brengen van de risicogebieden draagt bij tot het voorkomen van tragedies, zegt Lacerda. In sommige gevallen kan de bevolking uit een bepaalde regio tijdelijk geëvacueerd worden. In andere gevallen kunnen risico’s beperkt worden door bijvoorbeeld hellingen te verstevigen.

Lacerda, die zelf meewerkt aan de kaarten, zegt dat talloze 
factoren worden meegenomen bij de beoordeling, zoals geologie, de vorm van het terrein, dikte en weerstand van de toplaag en het type vegetatie. „Zo kunnen we bepalen waar het risico op landverschuivingen het grootst is.”