In het rapport dat het wetenschappelijk bureau van de PvdA vorige week uitbracht waarschuwt het voor het heersende klimaat van individualisme, calculeren en scherp bezuinigen. Het bureau pleit voor eerherstel van waarden zoals bestaanszekerheid, goed werk, verheffing van het volk en binding. De partij moet zich niet langer alleen maar afvragen wat het financieel effect is van maatregelen, maar ook nagaan wat de immateriële gevolgen ervan zijn. Sociaaldemocratie is immers meer dan zuinigheid, zo is de boodschap.

Naast deze correctie op de heersende visie vertelde PvdA-Kamerlid Hirkens naar Zweden af te reizen om zich te laten informeren over de strijd tegen prostituanten. Wat haar betreft mag het bezoeken van een prostituee strafbaar worden. Ze gaf toe dat de PvdA weer durft te moraliseren. Sterker, ze ziet dat als haar plicht omdat het moraliseren bepaalt waar je voor staat.

Ook dat is een breuk met het recente verleden en een terugkeer naar vroeger tijden. Waar de PvdA zich de achterliggende jaren liet meezuigen in de stroom van het libertijnse denken, lijkt er nu een tegenstroom op gang te komen. Het besef groet dat het niet goed is dat alles wat kan ook daadwerkelijk mag. Dat is winst.

Natuurlijk is daarmee niet gezegd dat heel de PvdA ineens om is en dat de partij nu plotseling een conservatiever koers gaat varen. Daarvoor is het individualisme te diep geworteld. Dat verander je niet zomaar. Bovendien heeft de partij in de huidige regeringscoalitie te maken met de VVD, waar individuele vrijheid zeer hoog in te vaandel staat.

Toch is de voorgestelde correctie niet zonder betekenis. Met name het feit dat men aandringt om meer saamhorigheid is een belangrijk signaal. In onze samenleving worden mensen, mede als gevolg van de crisis, meer op zichzelf teruggeworpen. Voorzieningen die jarenlang bestonden, worden vanwege de economische teruggang geschrapt. Mensen worden geacht meer voor zichzelf te zorgen.

Dat had men in de achterliggende jaren niet zo voorzien. Juist omdat de welvaart jaar op jaar toenam en de financiële mogelijkheden van mensen steeds groter werden, was er het verlangen om alle banden en beperkingen van groep, wet en samenleving van zich te werpen. Je had het geld en daardoor de mogelijkheden om je leven in te richten zoals je wilde. Dat is nu voorbij. Mede daarom is het van belang dat mensen niet meer uitsluitend aan eigen genot denken, maar ook meer oog voor elkaar krijgen.

Dat de PvdA nu ook weer hardop durft te zeggen dat de overheid regels moet stellen, is winst. In de achterliggende jaren hebben sociaaldemocraten vaak geschamperd over vooral christelijke partijen die het libertijnse denken aan banden wilden leggen. Nu komt men daar enigszins van terug en pleit men zelfs voor het moraliseren. Die omkeer geeft enige hoop.