De Amerikaanse militaire doctrine onderging begin vorig jaar een forse verandering. De Verenigde Staten verlegden hun focus nog meer naar het Verre Oosten en de Stille Oceaan.

Dat weerspiegelt zich inmiddels volop in de militaire aanwezigheid in die regio. Bijna de helft van de ultramoderne F-22-gevechtsvliegtuigen die Amerika bezit, bevindt zich in Oost-Azië en de Grote Oceaan. Ruim 22.000 Amerikaanse militairen zijn permanent in Zuid-Korea gestationeerd. Ook patrouilleren er minimaal twee –maar soms wel zes– vliegdekschepen in het gebied, evenals 60 procent van de Amerikaanse onderzeeërs.

Inmiddels heeft Washington er een fors nieuw aandachtsgebied bij. In Afrika –en dan vooral in de Sahellanden– rukken radicaalislamitische strijdgroepen steeds verder op. Van Mauritanië tot Somalië verrijzen trainingskampen waar wekelijks honderden jihadisten worden opgeleid.

En het blijft niet bij training. In Mali sloeg vorig jaar de vlam in de pan. Nadat nationalistische Toearegs in het noorden van het Saharaland in opstand waren gekomen, mengden ook islamistische strijdgroepen zich in het conflict. De gestage opmars van de rebellen noopte Frankrijk vorige maand tot militair ingrijpen.

Het is lang niet alleen de situatie in Mali die een bedreiging voor de veiligheid in Afrika vormt. Extremisten in Libië, Somalië, en Nigeria, drugssmokkelaars in West-Afrika en gewapende rebellen in de Democratische Republiek Congo zijn maar enkele van de destabiliserende factoren op het zwarte continent.

Daar zijn de Verenigde Staten zich terdege van bewust. Niet voor niets presenteerde de toenmalige minister van Defensie Donald Rumsfeld eind 2006 al plannen voor de oprichting van een speciaal Afrika Commando. Het duurde tot oktober 2008 voordat het Africa Command zelfstandig operationeel werd.

Het Pentagon was er beducht voor om Amerikaanse troepen permanent in Afrika te stationeren. Daarom werd het hoofdkwartier van Africa Command in Stuttgart gevestigd. Daar werkt ook het merendeel van de circa 2000 mensen die het commando in dienst heeft. Een paar honderd man is gelegerd op een basis in Djibouti.

Dat gaat mogelijk in de nabije toekomst veranderen. Het Pentagon heeft plannen om een basis voor onbemande vliegtuigjes (drones) in Niger op te zetten. Spionagesatellieten zullen hun elektronische ogen ook meer op Noord- en West-Afrika gaan richten. Een brigade van 4000 soldaten uit Kansas zal dit jaar met enige regelmaat teams naar 35 Afrikaanse landen sturen voor trainingsmissies.

Dit jaar worden 34.000 Amerikaanse soldaten uit Afghanistan teruggetrokken, zo maakte president Obama dinsdag in zijn State of the Union bekend. Eind volgend jaar moeten de laatste troepen daar weg zijn. Dat geeft de VS extra capaciteit om hun militaire slagkracht elders in te zetten.

Grote kans dat dat in Afrika gebeurt, aldus de bevelhebber van het Africa Command, generaal Carter Ham. Sinds 1 oktober kan het commando al over een snellereactiemacht beschikken, die vanuit bases in Europa binnen een dag in actie kan komen.

Maar generaal Ham wil meer. In plaats van een dag, moeten Amerikaanse troepen binnen „enkele uren” in Afrika ter plaatse kunnen zijn. De bevelhebber is daarom bezig met een plan om extra troepen in Europa en in Afrika zelf te stationeren.

De dodelijke aanslag in september vorig jaar op de Amerikaanse ambassadeur in Libië, Stevens, heeft de uitvoering van die plannen alleen maar versneld. Overigens heeft onafhankelijk onderzoek inmiddels uitgewezen dat de gebeurtenissen elkaar destijds dermate snel opvolgden dat geen enkele Amerikaanse strijdmacht die had kunnen voorkomen.

Uitgangspunt bij de Amerikaanse militaire operaties in Afrika blijft dat het continent zijn eigen problemen moet oplossen. „Wij zijn er niet op-
uit de veiligheid in Afrika te garanderen”, aldus Christopher Dell, vicecommandant van 
het Africa Command.

De Amerikaanse militaire operaties zullen daarom vooral uit trainingsmissies bestaan. Het grootste probleem bij het opleiden van Afrikaanse militairen is het gebrekkige moreel, aldus generaal Ham vorige maand tijdens een toespraak in Washington. Door Amerika getrainde Afrikaanse officieren bleken bij een opstand maar al te vlot naar de rebellen over te lopen.

Maar dat gaat veranderen, benadrukte Ham in zijn speech. „We hebben ons alleen maar op het tactische en technische gericht. We hebben waarschijnlijk niet genoeg tijd besteed aan het focussen op normen en waarden en een militair ethos dat voorschrijft dat als je het uniform van je land aantrekt, je ook de verantwoordelijkheid accepteert om dat land te beschermen en te verdedigen.”