Protocollen
Straks komt de insectentijd er weer aan, dus we moeten als gezin maar eens bedenken hoe we dit probleem gaan aanpakken. Verdelgen we het ongedierte met een vliegenmepper, met een krant, of is de stofzuiger ook toegestaan? Wie heeft dit corvee in de even weken en wie in de oneven? Wie is eindverantwoordelijk voor dit deel van het huishouden? We moeten zorgen dat voor Koninginnedag alles vastligt, zodat we in de zomer en de herfst gegarandeerd geen last van kleine beestjes hebben. Daarna kunnen we begin november alles evalueren en waar nodig de regels aanpassen.
Zo, dit is ons insectenprotocol. We gaan er ook nog een maken voor het inleveren van de was, voor het opruimen van de slaapkamers, voor het bijhouden van de fietsen, voor – tja, waarvoor niet? Misschien landt er een zieke arend in onze tuin. Dan moeten we ons achteraf wel kunnen verantwoorden tegenover de Dierenbescherming, de gemeente, de Partij voor de Dieren, de buren, de PVV en de dierenarts.
Nederland protocolland. Hoe zou dat toch komen? Ik ga een poging doen: idee van maakbaarheid, gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel, teloorgang van het gezag, ontbreken van nuchterheid, compensatie van gevoelens van onzekerheid en instabiliteit. Het draait dus om mentaliteit en vertrouwen of –liever– om het verdwijnen daarvan. Tussen haakjes: daarom ook dat soms overdreven gehamer op openheid en transparantie. Wie daar een zekere grens aan wil stellen, is bij voorbaat verdacht.
Ik vrees dat er nog een ander aspect is. Er is een link met de ontkerkelijking in ons land. Het loslaten van de Tien Geboden doet roepen om nieuwe regels. Maar dan nu genormeerd naar de waan van de dag. Daarnaast geeft de secularisatie gelegenheid om zaken die niet deugen geaccepteerd te krijgen. Giet ze in een protocol, waarna alleen nog gekeken hoeft te worden of de richtlijnen wel precies zijn gevolgd. Zo ja, dan is het goed.
Helemaal mis natuurlijk, want wat niet deugde, is nog steeds fout. Abortus blijft verschrikkelijk, ook al wordt er precies volgens de regels gewerkt.
Gezonde regelgeving is oké. Een uniforme handleiding kan handig zijn. Maar doorgeslagen geloof in protocollen zal telkens op teleurstelling uitdraaien. Alles krampachtig in de hand houden, lukt niet. Omdat (onverwachte) situaties niet hetzelfde zijn en menselijk gedrag ongrijpbaar blijft.
Ik herinner me een interview met een ouderling die al zo’n veertig jaar in het ambt stond. De desbetreffende kerkelijke gemeente ging splitsen vanwege doorgaande groei. Uiteraard werd er over de nieuwe kerkgrens nagedacht. Maar dat die grens in de praktijk een stippellijn zou zijn, wist die ervaren ambtsdrager wel: „Mensen zijn geen turven.”
