Om welke wet gaat het precies?

Het gaat om een initiatiefwet uit 2005 van de toenmalige onderwijswoordvoerders in de Tweede Kamer Hamer (PvdA), Van Dijk (SP), Dibi (GroenLinks), Van der Ham (D66) en Kraneveldt (LPF). Zij wilden de scheiding tussen witte en zwarte scholen tegengaan en daarom zouden alle scholen alle leerlingen die zich aanmelden, moeten accepteren. De regel dat scholen onderschrijving van de grondslag mochten vragen, zou verdwijnen. Het vragen van respect voor de grondslag zou voldoende zijn.

De wet zou vooral diep ingrijpen in de groep orthodoxe scholen die een strikt toelatingsbeleid voeren en van ouders en leerlingen onderschrijving van de grondslag vragen.

Hoe komt het dat er al zo lang over deze wet wordt gesproken?

Dat heeft te maken met de houding van de VVD. De christelijke partijen waren vanaf het begin al mordicus tegen. Binnen de VVD zijn twee stromingen te onderkennen. De vorige onderwijswoordvoerder, Elias, legde sterk de nadruk op de vrijheid van scholen. De huidige, Straus, lijkt meer de nadruk te leggen op de mogelijkheid dat de ouders kunnen bepalen naar welke school hun kind gaat.

Ook de machtspositie van het CDA is mede bepalend geweest voor de vertraging. De christendemocraten hebben als coalitiepartner in onderscheiden kabinetten gedurende de achterliggende jaren de behandeling van de wet steeds kunnen tegenhouden.

Is deze wet in strijd met artikel 23 van de Grondwet?

Ja. De vrijheid van onderwijs geeft scholen het recht om ouders en leerlingen te weren die niet bij de identiteit van de school passen. Nu heeft Nederland geen instituut dat bepaalt of iets past binnen de Grondwet of niet; uiteindelijk bepaalt de politiek dat. Twee belangrijke adviesorganen van de overheid, de Raad van State en de Onderwijsraad, hebben kritische kanttekeningen bij de wet geplaatst.

Wat houdt respecteren precies in?

Dat is lastig te definiëren. Het toenmalige D66-Kamerlid Van der Ham heeft laten weten dat leerlingen die de grondslag van de school respecteren, bijvoorbeeld niet mee hoeven te doen met een gezamenlijk gebed.

Moeten orthodoxe scholen zich zorgen maken?

Ja en nee. De wet is in de loop van de jaren al diverse keren gewijzigd. In eerste instantie zouden alle scholen alle leerlingen en ouders die de identiteit zouden respecteren, moeten toelaten. Later kwam er een uitzonderingsbepaling voor die scholen die tien jaar een consequent toelatingsbeleid voerden. Zij zouden per vijf jaar een uitzondering kunnen krijgen op de regel.

Volgens de laatste nota van wijziging is er een permanente uitzondering voor scholen die de criteria voor toelating duidelijk in hun schoolgids hebben staan en daarnaar handelden. De VVD heeft vandaag echter laten weten dat de uitzondering wordt beoordeeld „in het verlengde van het nog verder te voeren debat rondom de acceptatieplicht.” Kortom, over de uitzonderingsmogelijkheid zal nog een politieke discussie worden gevoerd.

Wat is nu het vervolg?

De schriftelijke voorbereiding van de initiatiefwet was al afgerond in april 2010. Maar de indieners hebben de wet steeds laten liggen tot het moment dat de VVD een mening had geformuleerd. Die is nu naar buiten gekomen en daarmee zou de mondelinge behandeling van de wet kunnen beginnen.

Bij de PvdA is echter nog niet duidelijk wie de verdediging van de initiatiefwet voor zijn of haar rekening gaat nemen. Hamer, die de oorspronkelijke wet indiende, is geen onderwijswoordvoerder meer.