De christelijke kerk in het westen zal zich niet alleen moeten beraden op haar relatie met de islam, maar ook moeten beseffen dat ze binnen het wereldwijde christendom kleiner aan het worden is. Het evenwicht ligt nu bij landen in het zuiden en oosten, waar westerse christenen ooit het Evangelie hebben gebracht. McGrath spreekt van een ontnuchterende en belangrijke gedachte. „Veel van de grootste kerken in het Verenigd Koninkrijk zijn Afrikaanse of Aziatische kerken. Die zeggen dingen die Engelse christenen moeten horen.”

McGrath werd geïnterviewd door een medewerker van Dallas Theological Seminary, een theologische opleiding in Dallas, in de Amerikaanse staat Texas. Het interview verscheen vorige maand op het web.

De anglicaanse theoloog is somber over het recente christelijke verleden in Engeland. Het christelijk geloof is in de jaren zestig van de vorige eeuw niet goed overgedragen. „Nu zitten we midden in een puinhoop.”

Om Amerikaanse christenen voor die valkuil te behoeden, raadt hij aan om niet alleen te vertellen over het geloof maar ook te laten zien wat een christelijk leven is.

Tegelijkertijd rust op Amerikaanse christenen een bijzondere verantwoordelijkheid, omdat ze wereldwijd het belangrijkste gezicht zijn van het christendom, zo stelt McGrath. „Er is een waargenomen verband tussen Amerikaans militair ingrijpen en het christendom. Dat betekent dat het christendom voortdurend wordt afgeschilderd als agressief en vijandig tegenover de islam. Amerikaanse christenen moeten nadenken over de vraag of het Amerikaanse buitenlandbeleid eigenlijk nuttig is voor het wereldwijde christendom.”

Wat is het verband tussen goede werken en het laatste oordeel na onze dood?

„Het Nieuwe Testament gebruikt het beeld van een boom. Als de wortel gezond is, zul je vrucht dragen. Als je echt geworteld bent in Christus –dat is een goede manier om het geloof te begrijpen– dan zul je vanzelf goede werken voortbrengen. We mogen nooit denken dat deze werken het bewijs vormen van onze redding. Het is alsof iemand wijst naar een boom en zegt: „Kijk, die boom geeft vruchten, dat betekent dat die leeft.” Goede werken zijn het vanzelfsprekende gevolg van het ware levende geloof. Dat is gewoon de manier waarop dingen gebeuren.”

Wat is uw mening over de kracht en gevolgen van het klassieke liberalisme?

„Het klassieke liberalisme, zoals ik dat zie, heeft een tolerante instelling. Het is een mentaliteit waarbij men zegt „dit is wat jij denkt en dit is wat ik denk, maar we kunnen samen verder op een beschaafde manier die ons en onze samenleving verrijkt.” Ik begrijp waar dat vandaan komt. Maar ik heb er problemen mee. Het is een soort mentaliteit waar Hitler gemakkelijk mee weg kan komen. Ik accepteer volledig dat we hard moeten werken om samen op te trekken. Maar uit principe moeten we soms zeggen: „Dit is gewoon verkeerd. We kunnen dit niet toestaan. We moeten er iets aan doen.”

In feite maakt het klassieke liberalisme tolerantie tot haar normatieve basis. Daarom bevindt het zich nu in de moeilijke situatie dat het iets moet tolereren dat intolerant is. Het klassieke liberalisme oogst in veel opzichten bewondering in bepaalde delen van het westen, maar als het wordt geconfronteerd met iemand als Hitler of Hoessein, kunnen we de klassiek liberale benadering niet handhaven.

Een zwak punt van het klassieke liberalisme is het gebrek aan de mogelijkheid om te zeggen „dit is verkeerd, dit moeten we tegenhouden”. Mijn punt is: waar trekken we de lijn? Het liberalisme zegt: „Welke lijn?” Het spijt me, maar we moeten zo nu en dan een lijn trekken.”

Hoe zou u reageren op de theorie dat God slechts menselijke projectie is?

„De belangrijkste theorie van Ludwig Feuerbach is dat we sommige zaken die we graag willen ook voor waar aannemen. Het hele idee van wensvervulling is eng, omdat het vaak betekent dat we een wereld verzinnen of wat we dan ook graag voor waar houden. In antwoord op Feuerbach kunnen we de woorden van C. S. Lewis gebruiken. Hij zei: „Al deze dingen over de zoektocht van de mens naar God is hetzelfde als het zeggen dat de muis op zoek is naar de kat.” De mens wil niet dat er een God is. Hij wil God niet vinden. Het gaat niet om wensvervulling. Het gaat om het reageren op de werkelijkheid waarin we leven. Het christendom is geen wensvervulling, het is een ontdekking van de realiteit die ons smeekt er rekening mee te houden.

Ten tweede geldt Feuerbachs theorie ook voor het atheïsme. De Nieuwe Atheïsten willen duidelijk niet daar zijn waar God is, en daarom is daar ook geen God. Met andere woorden: de wens is de vader van de gedachte. Feuerbach laat zien hoe het Nieuwe Atheïsme echt een vorm van wensvervulling is. Verrassend genoeg levert Feuerbach dus eigenlijk een wapen tegen het Nieuwe Atheïsme.

Mensen moeten niet bang zijn voor de intensiteit van en agressiviteit in de woorden van Nieuwe Atheïsten. Ze moeten hun aannames uitdagen. Eén van mijn favoriete klassieke schrijvers is Cicero, de grote Romeinse redenaar. Hij zegt: „Niets overtuigt meer dan een overtuiging.” Met andere woorden: als je iets met absolute zekerheid zegt, zeggen mensen: „Oh, ze zullen wel gelijk hebben.” Ook Nieuwe Atheïsten maken hier gebruik van. Mensen stellen hun visie niet ter discussie. We moeten zeggen: „Kun je daar stoppen? Wat is het bewijs hiervoor?” Ik ben er zeker van dat we dat open moeten doen, maar we moeten niet bang zijn.

Het volledige interview is hier te lezen.

Lees ook:

McGrath: Verdiep je in wat je gelooft

Alister McGrath: King James niet bedoeld als blijvertje

McGrath: Nieuwe atheisme wil onmogelijke

McGrath: Christelijke benadering overbrugt kloof met wetenschap

McGrath: Evolutiedebat polariseert

McGrath biedt christelijke reactie op darwinisme

McGrath niet op Nederlandse wijze beoordelen

McGrath: Ik voorzie einde protestants christendom