„We weten waar ze zijn en dat geven we steeds door aan de autoriteiten ter plaatse. Maar de arrestatie blijft uit”, verzuchtte de hoofdaanklager donderdag tijdens de jaarlijkse Muller-lezing voor het Nederlands Genootschap voor Internationale Zaken (NGIZ) in Den Haag.

Ook de voorzitter van de bijeenkomst, dr. J. J. C. Voorhoeve, toonde zich bitter over de voortdurende vrijheid van Mladic en Karadzic. „Het is onbegrijpelijk dat deze twee misdadigers met alle internationale hulp die beschikbaar is, nog steeds niet zijn gearresteerd.” Voorhoeve was minister van Defensie toen de enclave Srebrenica in juli 1995 ten prooi viel aan de troepen van de Servische generaal Mladic. Voorhoeve is sindsdien getekend door de nasleep van deze tragedie, die aan ten minste 7000 mannen het leven kostte.

Del Ponte was gevraagd de rekening op te maken nu ze vier jaar lang aanklager is. „Toen ik kwam, stond zowel het tribunaal voor Joegoslavië als dat voor Rwanda eigenlijk nog aan het begin. Inmiddels is er veel vooruitgang geboekt.” Del Ponte is onlangs, vanwege weerstand tegen haar werk in de Rwandese regering, haar positie voor het Rwanda-tribunaal kwijtgeraakt. Bij het Joegoslavië-tribunaal blijft ze mogelijk totdat in 2010 alles definitief moet worden afgesloten. Dat betekent echter ook dat ze uiterlijk eind volgend jaar haar laatste aanklacht moet uitbrengen.

Veel aandacht is er steeds geweest voor de zaak-Milosevic. Waren er aan het begin van dit proces in februari 2002 nog optimistische verwachtingen dat de zaak in enkele jaren kon worden afgerond, inmiddels is duidelijk dat de zaak ten minste vijf jaar gaat duren. „We hebben steeds veel vertraging gehad vanwege Milosevic’ gezondheid. Deze week hebben we besloten hem niet meer dan drie dagen per week te laten verschijnen. Dat betekent dat wij als aanklagers niet in december afronden, maar pas in februari. Milosevic’ verdediging moet daarom niet voor de zomer worden verwacht. Alles bij elkaar duurt deze zaak nog zeker drie jaar.”

Del Ponte toonde zich enthousiast over de juridische doelen die de tribunalen hadden bereikt. „Beide hoven hebben voor het eerst in de geschiedenis de aanklacht van volkerenmoord bewezen geacht.”

Del Ponte ging uitgebreid in op de kritiek dat het onderhandelen over bekentenissen met verdachten de rechtspraak ondoorzichtig maakt. „In het rechtssysteem in Amerika en Engeland is het heel normaal dat een bekentenis strafvermindering oplevert en dat daarover wordt onderhandeld. Het uitgangspunt van ons is dat een bekentenis altijd bij de verdachte en zijn verdediging vandaan komt.”

Del Ponte gaf toe dat bekentenissen vooral ook voordeel opleveren voor de aanklager. „Vaak krijgen wij details over zaken die we nog niet eerder hoorden. Maar in veel gevallen stimuleert een bekentenis ook de verzoening.”

De Zwitserse aanklager, die in haar eigen land bekendheid kreeg in de strijd tegen de maffia, had ook begrip voor de kritiek dat de zaken bij het Joegoslavië-tribunaal lang duren. „Vergeet niet dat dit de meest gecompliceerde rechtszaken ter wereld zijn. Dat is niet te vergelijken met een gewone strafzaak in nationale context. Heel veel bewijs, zoals menselijke resten, moet door verklaringen van forensisch deskundigen worden ondersteund. Verder kun je niet als in nationale zaken een beroep doen op de politieagent die het proces-verbaal heeft opgemaakt. Ten slotte werkt de vertaling natuurlijk heel vertragend.”