Het Hof bepaalde donderdag dat de huidige Nederlandse praktijk, die toestaat om per hectare meer dan 250 kilo stikstof uit te rijden, in strijd is met de Europese limieten. Op grond van EU-regels mag slechts 170 kilo stikstof uit dierlijke mest per hectare worden verspreid. Tijdelijk mocht dat hooguit 210 kilo zijn.

Ook keurt het EU-Hof het af dat Nederland aan boeren die te veel mest uitrijden alleen een boete oplegt, maar vervolgens niets doet aan de te grote stikstofproductie. Het systeem van de mineralenboekhouding volstaat volgens het Hof niet. Er moet een veel striktere mestnorm komen voor boeren.

EU-lidstaten mochten voor bepaalde regio’s wel uitzonderingsregelingen aanvragen. Nederland wilde voor ongeveer 50 procent van het grondgebied, namelijk al het grasland, een uitzondering. De Europese rechters vinden nu dat Nederland daarvoor eerst toestemming had moeten afwachten van de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de EU, en niet op eigen houtje had mogen handelen.

Europees commissaris Wallström (Milieu) verzet zich al jaren tegen de hoge Nederlandse mestproductie. Zij daagde de regering in Den Haag na diverse waarschuwingen en diplomatiek overleg op de achtergrond uiteindelijk ook voor het Europese Hof, dat haar nu op alle belangrijke punten gelijk geeft. Zo staat het Hof het ook niet volledig toe dat Nederland berekeningen voor de mestnorm voor een deel baseert op de uitstoot van fosfaten.

Nederland ontkomt niet aan gebruiksnormen voor de maximale hoeveelheid mest per hectare, stellen minister Veerman (Landbouw) en staatssecretaris Van Geel (Milieu) vast. Bij die normen zullen ook kunstmest en andere meststoffen worden meegenomen.

Het hofarrest, waartegen geen beroep mogelijk is, zal zo snel mogelijk worden uitgevoerd, aldus de bewindslieden. Wetswijzigingen vergen mogelijk twee jaar. Het is de bedoeling om de nieuwe regels uiterlijk 1 januari in werking te laten treden.

De Tweede Kamer reageerde gisteren gelaten. Volgens het CDA, als vanouds pleitbezorger voor de boeren, biedt de uitspraak kansen om de wetgeving te vereenvoudigen. Het kamerlid Koopmans meent dat er in de toekomst geen sprake hoeft te zijn van een verdere krimp van de veehouderij in Nederland. Van der Ham (D66) vindt dat Nederland de mestdiscussie niet handig heeft gevoerd en zich bij de Europese feiten moet neerleggen.

LTO-Nederland is niet verrast door de uitspraak, maar ergert zich eraan dat het Hof het mineralenaangiftesysteem (Minas) niet accepteert. Het Hof gaat voorbij aan de milieuprestaties die boeren en tuinders leveren en die in de praktijk kunnen worden aangetoond, aldus de belangenorganisatie.

LTO is van mening dat niet al te dramatisch moet worden gedaan over de uitspraak. Die gaat namelijk over het mestbeleid uit 1999, dat intussen ingrijpend is aangepast. Zo wordt er intussen gewerkt met mestafzetovereenkomsten en mag er minder mest over het land worden uitgereden.

De uitspraak van het Hof is voor Milieudefensie het bewijs dat de bio-industrie moet verdwijnen. Minister Veerman zou hiervoor moeten zorgen.