De eerste opkomende gedachte is: wat maakt dat nu uit, een moskee bouwen op een plein? Dat is al eerder gebeurd en het zal ook niet de laatste zijn. Maar het ene plein is het andere niet. Het Taksimplein in het centrum van Istanbul geldt als belangrijk symbool van de seculiere Turkse staat. Hier staat een monument ter ere van Kemal Atatürk (1881-1938), de grondlegger het seculiere Turkije.

Atatürk was de man die de scheiding van kerk en staat instelde en de islam uit het openbare leven bande. Turkije moest zich, in zijn optiek, op het moderne Westen richten. Juist bij het monument van deze man, zeg maar aan zijn voeten, wil de Turkse regeringsleider een moskee bouwen. Dat is een klap in het gezicht van seculiere Turken en dan zal het niemand verbazen dat de emoties hoog oplopen.

Nieuw is het idee van Erdogan om op het Taksimplein een moskee te laten verrijzen allerminst. Al in de jaren negentig, toen hij burgemeester van Istanbul was, wilde hij hier een islamitisch gebedshuis plaatsen. De plannen werden opgedoekt nadat Erdogan wegens een gevangenisstraf zijn ambt moest opgeven en verschillende maanden in de cel zat.

Nu heeft Erdogan als minister-president het project nieuw leven ingeblazen. Als alles volgens plan verloopt verrijst de moskee aan de westzijde van het plein. Bovendien wil Erdogan op de Camlicaheuvel, in het Aziatische deel van Istanbul, een nieuwe moskee bouwen.

De projecten versterken het vermoeden dat Erdogan in Turkije de scheiding tussen kerk en staat wil opheffen en van het land een islamitische republiek wil maken.

De twijfel over de intenties van Erdogan nam eind vorig jaar bovendien toe toen hij het voorstel lanceerde om op staatsscholen het schooluniform af te schaffen. Volgens de seculiere oppositiepartij CHP wil Erdogan via de schoolhervorming ruimte maken voor het dragen van het hoofddoekje. Tot op heden is dat niet toegestaan. In de nieuwe regeling moeten meisjes bij het volgen van Korancursussen op de staatsscholen een hoofddoek dragen.

In het verleden bewaakte het leger het erfgoed van Atatürk en schroomden de strijdkrachten niet om militair in te grijpen als de scheiding tussen kerk en staat in gevaar kwam.

Dat gebeurde zestien jaar geleden, in 1997, toen de geestelijk vader van Erdogan, de fundamentalistische premier Necmettin Erbakan, door middel van een staatsgreep gedwongen werd af te treden.

Nu zijn de rollen eerder omgekeerd. Deze week werd de vroegere stafchef van het Turkse leger, generaal Hakki Karadayi, opgepakt wegens deelname aan de putsch van 1997.