De meeste Israëliërs zien zelf kans om deze spanningen het hoofd te bieden, maar anderen hebben hulp 
nodig. De psycholoog prof. Mooli Lahad, verbonden aan 
de Tel Aviv Universiteit, is gespecialiseerd in de hulp aan mensen die lijden onder trauma’s.

In Kiryat Shmona heeft hij het Community Stress Prevention Center opgericht. Hij en andere aan dit centrum verbonden psychologen ontwikkelden methodes waarbij veel mensen baat hebben en waarvoor wereldwijd belangstelling bestaat. Prof. Lahad wordt regelmatig uit­genodigd om hulpverleners in het buitenland advies te geven.

Volgens de psycholoog heeft het feit dat Israëliërs al zo lang onder stress gebukt gaan, invloed op het gedrag van mensen. „Het abnormale is normaal geworden. De Israëlische mentaliteit is voor een deel gebaseerd op het gevoel dat niets werkelijk stabiel of voorspelbaar is. Je ziet dat mensen snel geërgerd zijn of zich emotioneel uiten.”

Dat heeft zowel negatieve als positieve kanten. „Israëliërs zijn aan de ene kant zeer agressief en weinig zachtzinnig. Aan de andere kant zijn ze hartelijk en gastvrij. Een interessante combinatie.” Wie Israëliërs vraagt naar het „niveau van hun tevredenheid”, ontmoet tevreden mensen. Lahad: „Ze verwachten positieve dingen. Er is behoefte om actief te zijn, invloed uit te oefenen en snel resultaten te zien, want de toekomst is onzeker.”

Gedrag

Circa 80 procent van de mensen ziet kans met de spanningen om te gaan, de rest ontwikkelt problemen. Met welke symp­tomen kampt de laatste groep? Prof. Lahad zegt dat kinderen terugvallen in vroeger gedrag. Kinderen bijvoorbeeld die 
zelfstandig kunnen eten, willen weer gevoed worden. Ze zijn bang in het donker, willen niet naar buiten of durven niet langer alleen te slapen. Tieners trekken zich terug uit activiteiten buitenshuis. Op school kampen ze met concentratieproblemen. Ze zijn bezorgd over hun toekomst en die van hun familieleden. Volwassenen voelen zich ontevreden, worden depressief, raken snel geïrriteerd en hebben concentratie­problemen.

De ernstigste vorm van stress komt bij 7 tot 12 procent van de getroffenen voor. Bij hen verandert de PTSD (een posttraumatische stressstoornis) het hele leven. Ze gaan niet meer bij familie op bezoek, vermijden grote groepen mensen, slaan bruiloften over en durven zelfs de straat niet meer op.

Deze mensen worden zeer depressief en lijden aan slapeloosheid. En als ze al slapen, worden ze geplaagd door nachtmerries. Ze zien geen uitkomst meer en verliezen het vertrouwen in alles en iedereen. Ze hebben het gevoel dat de wereld vol gevaren zit.

Ouders die aan PTSD lijden, beïnvloeden hun kinderen. Daarom richten Lahad en zijn collega’s zich niet alleen op degenen met ernstige symptomen, maar ook op hun omgeving.

Bronnen

De psycholoog wil mensen die onder een dreiging leven, helpen hun bronnen te ontdekken. Dat zou hen kunnen helpen de stress succesvol te verwerken. Hij begon daar mee in 1980. Samen met collega-psychologen ontdekte Lahad dat er over het algemeen zes routes zijn waardoor mensen succesvol met stress om kunnen gaan. Gewoonlijk gebruiken ze er zeker drie van.

Om te beginnen zijn er mensen die baat hebben bij religie en het zoeken naar betekenis in het leven in het algemeen. Anderen worden geholpen door hun gevoelens te uiten, door te huilen en te lachen of te praten met anderen, of door creatieve bezigheden als tekenen, lezen en schrijven. Sommigen kunnen de situatie aan door de nadruk te leggen op de omgang met andere mensen. Zij willen bij anderen zijn, bijvoorbeeld door verantwoordelijkheid te dragen voor hun gezin en mogelijk nog anderen.

Verbeeldingskracht

Eveneens bieden mensen de problemen het hoofd door hun verbeeldingskracht. Ze gebruiken bijvoorbeeld humor, denken aan leuke dingen of gaan op in muziek. Verder zijn er mensen die zichzelf een taak stellen. Ze proberen uit te vinden wat de gevolgen zijn van het leven onder zware stress en zoeken op internet naar informatie om daarmee hun probleem op te lossen.

Ten slotte zijn er mensen die actief bezig zijn door bijvoorbeeld te sporten.

Als de psychologen een behandeling beginnen, gaan ze uit van deze benaderingen. Tijdens de behandelsessies gaan de hulpverleners ook terug in de tijd. „Als je herinneringen helder hebt, dan maak je, om een metafoor te gebruiken, alle opslagplaatsen van de pijn schoon. In acht tot twaalf sessies helpen we mensen van hun symptomen af te komen.”

Na een aanslag wordt in Israël alle schade zo snel mogelijk opgeruimd en gaat het normale leven verder. Vanwaar deze aanpak?

„De politieke en sociologische boodschap die hiermee aan de gemeenschap wordt gegeven, is dat het leven doorgaat, dat we de stress onder controle hebben.

Dit druist echter soms in tegen wat mensen ervaren. Ze kunnen denken: „De straat wordt wel schoongemaakt en er worden nieuwe ruiten in de huizen geplaatst, maar wij mensen zijn niet zo snel weer opgeknapt. Wij voelen ons ontredderd.”

De Britse staatsman Churchill zei in de Tweede Wereldoorlog steeds: „We zijn sterk, we komen hier doorheen, hoewel de prijs van bloed en tranen die we betalen hoog is.” Het is bekend dat zo’n boodschap voor een gemeenschap die wordt aangevallen, heel effectief kan zijn.”

U vertrok zelf 33 jaar geleden naar Kiryat Shmona in Noord-Israël toen deze plaats regel­matig door de PLO en later door Hezbollah werd aangevallen. Waarom?

„Ik kwam hier voor een jaar als vrijwilliger. Destijds was het leven in Kiryat Shmona zoals tegenwoordig in Sderot (vlak bij de Gazastrook, AM). Maar ik bleef, omdat ik ontdekte dat dit een plaats is waar ik veel nuttig werk kan doen voor getraumatiseerde mensen. Hier hebben we ook ons centrum.”

Hoe kunnen mensen zich 
voorbereiden om negatieve gevolgen van crises te voor­komen?

„Op dit gebied wil ik bescheiden zijn. We weten niet waarom sommige mensen uiteindelijk PTSD ontwikkelen. Mensen hebben in elk geval eigenschappen die hen kunnen helpen bij het hanteren van stress. Ze hebben bijvoorbeeld tijd nodig om leuke dingen te doen. Als mensen geen plezier hebben in het leven, zijn ze niet tegen rampen opgewassen.

Het is belangrijk om goede contacten te hebben, vooral binnen de familie. Het is bekend dat een sterke familieband bij een ramp veel kan betekenen.

Mensen kunnen door meditatie, ontspanning of sport leren ontdekken waardoor hevige emoties bij hen terugkeren. Om zo een antwoord te vinden op de vraag waarom ze op aarde zijn.

Als heftige emoties niet worden gereduceerd in tijden van crisis, kunnen ze leiden tot traumatische symptomen.”