Men kan denken aan een bekwame en ervaren arts die de geneeskundige theorie goed kent, maar vervolgens ook de kunde heeft om die theorie toe te passen op zijn patiënten.

McGrath is als hoogleraar verbonden aan het King’s College te Londen. In 1995 verscheen in onze taal ”Bruggen bouwen” van zijn hand, dat zijn weg gelukkig gevonden heeft. Een heel aantal zaken daaruit komt ook weer terug in dit boek. Het boek is echter up-to-date door actuele aanvullingen en de verwerking van recente literatuur.

De schrijver is trouw gebleven aan zijn visie op de bedoeling van apologetiek en verstaat de kunst om zo te schrijven dat het vlot leest. Daarin schuilt de kracht, maar blijkt ook de zwakte van dit nieuwe boek. Het brengt enerzijds veel ter sprake in een beperkt aantal bladzijden. Dat is knap, maar dan kan men niet meer dan een globaal overzicht verwachten. Anderzijds –en daarom kan men het geen handboek noemen– blijven te veel dingen onbesproken. Desalniettemin is het lezen van dit boek geen verloren tijd!

Redelijk

McGrath wil nadrukkelijk staan in de lijn van Britse apologeten zoals C. S. Lewis en G. K. Chesterton. Zij hebben zeker de redelijkheid van het christelijk geloof aangetoond om verdachtmakingen van ”goedgelovigheid” te ontzenuwen. Tegelijkertijd hadden ze ook oog voor de beperkingen van de rede.

„Het gaat er”, zo schrijft McGrath, „niet alleen om de intellectuele aspecten, maar ook om de morele, poëtische en relationele rijkdom van het christelijk geloof te laten zien. We moeten apologetiek niet zien als een vijandige reactie tegen de wereld, maar als een manier om de schatten van het christelijk geloof te etaleren, op te poetsen en aan te prijzen. Daarbij richt de ”wetenschap” van de apologetiek zich op de theologische analyse van de christelijke verkondiging. De ”kunst” van de apologetiek is gericht op de creatieve toepassing van de diverse onderdelen op het publiek.”

Het leven spreekt

Na een introductie volgt een hoofdstuk waarin de hedendaagse –postmoderne– cultuur aan de orde wordt gesteld. Een eenzijdig rationele benadering voldoet niet meer. Laat daarom het leven spreken en breng de christelijke verhalen beeldend tot leven, zo luidt het advies.

In het hoofdstuk over de theologische basis van apologetiek geeft McGrath het voorbeeld van het prisma en het kruis uit ”Bruggen bouwen”. Zoals een prisma het witte licht opsplitst in verschillende kleuren, zo is de boodschap van het kruis een eenheid, maar tegelijk een complexe eenheid. Als de individuele onderdelen apart worden behandeld, kan de hele boodschap beter worden begrepen. Zowel voor betrokkenen als voor buitenstaanders blijft dit beeld aansprekend en leerzaam.

In de volgende hoofdstukken komen achtereenvolgens ”Het belang van het publiek” en ”De redelijkheid van het christelijk geloof” ter sprake. Het zou fraaier geweest zijn wanneer de tweedeling ”wetenschap” en ”kunst” ook hier had doorgewerkt. Immers, ook deze hoofdstukken verdienen een plek in de wetenschap van theologische analyse van de christelijke boodschap. Vervolgens worden er vanaf hoofdstuk 6 heel wat praktische elementen naar voren gebracht om de kunst van apologetiek te leren beoefenen.

Richtingwijzers

McGrath geeft de volgende richtingwijzers die wijzen op het bestaan van God: de oorsprong van het heelal, de verfijnde afstemming (fine-tuning), de orde en structuur van de fysieke wereld, het verlangen naar gerechtigheid (moraal), het instinctieve verlangen naar God, de schoonheid in de natuur, de relatie (God als persoon) en de hoop op de eeuwigheid die eigen is aan de vergankelijke mens. Het gaat hierbij meer om alle aanwijzingen bij elkaar –het patroon– dan om ieder aspect afzonderlijk.

Vervolgens staan vier ”toegangsdeuren” de apologeet ter beschikking om binnen te komen bij de ander: uitleggen, argumentatie, verhalen en beelden. Bij dit laatste noemt de schrijver het mooie beeld van de adoptie.

Ten slotte wijst McGrath op enkele uitgangspunten bij een apologetisch gesprek: wees wellevend, ga na wat de eigenlijke vraag is, geef geen voorverpakte antwoorden op echte vragen en besef hoe belangrijk het is om te leren van andere apologeten. Enkele concrete toepassingen completeren het geheel en het boek sluit af met de oproep om je eigen apologetische aanpak te ontwikkelen, hetzij door spreken, schrijven of voorleven.

”Handboek apologetiek” is geen droog boek. Je merkt dat de auteur gebruikmaakt van materiaal dat hij ontwikkeld heeft voor een introductiecursus apologetiek van het Oxford Centre for Christian Apologetics.

Menukaart

Het bovenstaande wil fungeren als een menukaart, in de hoop dat mensen door wat erop staat er zin in krijgen om ervan te eten. Jammer is dat de uitgever een beetje een te grote broek aangetrokken heeft door de Engelse titel ”Mere Apologetics” (een mooie toespeling op Lewis’ boek ”Mere Christianity”) los te laten en ten onrechte dit boek te betitelen als een ”Handboek apologetiek”. Een bepaalde volledigheid om handboek te mogen heten, ontbreekt. Dat is overigens geen verwijt aan de schrijver, die zeer bekwaam is in het schrijven van dit soort overzichtswerken.

Een echt handboek apologetiek van een team van specialisten zou een welkome aanvulling zijn, zeker met het oog op studenten aan hogescholen en universiteiten. Voorlopig biedt dit boek een mooie introductie tegen een schappelijke prijs.

Boekgegevens

”Handboek apologetiek. Communicatie van het christelijk geloof”, Alister McGrath; uitg. Boekencentrum Zoetermeer, 2012; ISBN 978 90 2392 367 1; 219 blz.; € 21,50.