Het is helaas een terugkerend fenomeen. Na elk ernstig schiet­incident in Amerika klinkt de roep om inperking van het wijdverbreide wapenbezit.

Niet zonder reden. Want op elke honderd Amerikanen zijn zo’n negentig vuurwapens in omloop. En per jaar vallen in het land ruim 30.000 doden door kogels.

Ook na het drama op een basisschool in Newtown, Connecticut, van vrijdag laaide de discussie over de Amerikaanse ”gun culture” weer op. President Obama verzekerde maatregelen te zullen nemen om dit soort incidenten in de toekomst te voorkomen. Wat hij concreet van plan is, liet hij echter in het midden.

Zo is het vaker gegaan. In het verleden zijn diverse keren initiatieven genomen om het wapenbezit aan banden te leggen. Veel van die plannen strandden in commissies, nog voor ze aan de volksvertegenwoordiging konden worden voorgelegd.

De belangrijkste oorzaak daarvan is het diepgewortelde Amerikaanse gevoel dat het bezit van een vuurwapen een grondrecht is. Dat is ook verwoord in het Tweede Amendement op de Constitutie: „Op het recht van het volk om wapens te bezitten en te dragen, mag geen inbreuk worden gemaakt.”

Daarin verschillen de Verenigde Staten fundamenteel met Nederland, waar wapenbezit als een privilege wordt beschouwd dat in principe aan overheidsdienaren is voorbehouden.

Overigens is het niet zo dat geweren en pistolen overal in de VS net zo gemakkelijk als een pakje boter te verkrijgen zijn. In Californië moeten alle handvuurwapens worden geregistreerd en geldt een verbod op aanvalswapens. Ook de staat New York hanteert strikte regels met betrekking tot wapenbezit.

Daar staat tegenover dat in Arizona zonder vergunning wapens kunnen worden aangeschaft en vuurwapens op straat mogen worden gedragen, mits ze niet zichtbaar zijn. Florida en Mississippi hanteren vergelijkbare regels.

Er bestaan evenmin federale regels die de hoeveelheid munitie beperken die iemand kan aanschaffen. In veel staten liggen de dozen patronen naast het toiletpapier in de schappen. En in een staat als Texas kunnen kogels simpel in grootverpakking via internet worden besteld.

In 1994 nam het Amerikaanse Congres een wet aan die bepaalde dat nieuwe magazijnen voor vuurwapens niet meer dan tien kogels mochten bevatten. Patroonhouders van voor die datum werden echter niet in de ban gedaan, zodat er nog steeds een ontsnappingsroute bleef bestaan.

Dat tekent al decennialang de discussie over wapenbezit in de Verenigde Staten. Politici kiezen er maar al te vaak voor hun handen niet al te zeer aan deze gevoelige kwestie te branden. De machtige wapenlobby –belichaamd in de National Rifle Association– speelt daarin een belangrijke rol.

Tegenstanders van het inperken van het wapenbezit wijzen er steevast op dat aanscherping van de regels niet automatisch tot een reductie van het aantal slachtoffers leidt.

Voorbeelden uit andere landen laten echter zien dat strengere regelgeving wel degelijk effect kan hebben. Vlaanderen voerde in 2006 een strikte wapenwet in. Sindsdien is het aantal doden door vuurwapens gehalveerd.

Maar het kan ook anders. In Brazilië geldt een minimumleeftijd van 25 jaar om een vuurwapen te mogen bezitten. Ook moeten alle wapens worden geregistreerd. Toch vallen jaarlijks zo’n 40.000 doden door kogels.