Dit blijkt uit een donderdag gepresenteerd rapport van het Consortium Onderzoek Kwaliteit van Zorg, een samenwerking tussen iBMG, IQ healthcare en het Nivel.

De afgelopen jaren zijn voor de Nederlandse ziekenhuizen normen ontwikkeld voor een minimum aantal behandelingen of ingrepen bij bepaalde aandoeningen.

De achterliggende gedachte daarvan is dat de kwaliteit van de ingreep hoger is als deze vaker wordt uitgevoerd. Voor een aantal ingrepen is dit volgens het rapport zeker het geval, maar voor veel behandelingen is dit niet onderzocht of is een verband niet aangetoond.

Nivel-afdelingshoofd Jany Rademakers: „De discussie zou zich daarom moeten toeleggen op de vraag welke organisatievorm en manier van zorgverlening de kwaliteit optimaliseert, in plaats van eenzijdig te focussen op een voldoende aantal patiënten.”

Voor veel aandoeningen blijkt in de wetenschappelijke literatuur geen duidelijk verband tussen behandelvolume en kwaliteit van zorg. Vrijwel alle onderzoeken gebruiken het sterftecijfer als uitkomstmaat, terwijl dit lang niet voor alle aandoeningen relevant is. Er blijkt nauwelijks aandacht voor andere uitkomstmaten, zoals de praktische gevolgen voor patiënten.

De onderzoekers namen initiatieven tot concentratie van liesbreukoperaties, verloskunde, gewichtsverminderende chirurgie zoals maagbandoperaties, borstkankerzorg en de behandeling van hemofilie (bloederziekte) onder de loep.

De kwaliteitswinst voor patiënten wordt niet altijd waargemaakt. Richting patiënten wordt vooral aangegeven dat de uitkomsten niet (veel) slechter zijn geworden, maar dus ook niet beter. Wel zijn er voor patiënten nadelen zoals een grotere afstand tot het ziekenhuis, behandeling op verschillende lokaties en minder keuzevrijheid. Deze worden niet altijd gecompenseerd door een aantoonbaar beter behandelingsresultaat of andere voor patiënten relevante voordelen.

Jany Rademakers: „Strategische positionering van het ziekenhuis, efficiënte bedrijfsvoering en bemensing spelen een belangrijke rol bij initiatieven om het volume te vergroten. De toegankelijkheid van zorg is in een aantal gevallen in het geding, terwijl de kosten soms zelfs hoger uitvallen.”

Betere zorg voor patiënten is volgens Rademakers vaak een strategisch argument dat door professionals naar voren wordt gebracht. „Dat is echter niet altijd de werkelijke aanleiding noch de gerealiseerde uitkomst van het initiatief.”

„Bij het vormgeven en beoordelen van initiatieven voor concentratie en volumevergroting zal meer aandacht moeten worden geschonken aan het maatschappelijke en het patiëntenperspectief”, stellen de auteurs van het rapport.

Zij concluderen onder meer dat doelstellingen op het gebied van kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg beter geformuleerd en vastgelegd moeten worden.

De auteurs zien daarin een belangrijke taak voor patiëntenorganisaties en zorgverzekeraars. „Die zouden zich kritischer op moeten stellen.”