Bordje

Op het moment dat ik uitstapte, viel mijn oog op een bordje. Het stond in het midden van wat struikgewas. De voorkant was naar het kerkgebouw gericht en het was duidelijk dat het bord een aanwijzing wilde geven. Op het vierkante bord stond in groen een gestileerde afbeelding van een hele groep mensen. Ik begreep onmiddellijk wat ermee bedoeld werd: een hagenpreek. In deze gemeente hield men waarschijnlijk regelmatig een dienst buiten de deur, midden in de wijk.

Een verrassende en inspirerende vorm van evangelisatie: een woord voor de wereld. Ik zag zo gauw nog geen preekstoel, maar dat zal bij de eerste hagenpreek die op 12 september 1566 in Zwolle gehouden werd, ook niet het geval geweest zijn. Voor zo’n open dienst zijn een paar kratjes voldoende. En dan dat hele parkeerplein vol mensen, die uit de wijk kwamen toelopen en zich tussen de gemeenteleden voegden om het Evangelie te horen. Ik kon me zomaar voorstellen dat de leden voorafgaand aan de dienst de wijk introkken, tot in de steegjes en achter de hoge heggen, om mensen uit te nodigen. Mogelijk was het daarom nog zo rustig bij het bordje.

We liepen eerst maar even de kerk in. Wie schetst mijn verbazing toen ik zag dat de kerkbanken al half gevuld waren met keurige mensen: pak aan, hoedje op, terwijl het orgels zachtjes een psalm speelde. Heel mooi en stichtelijk natuurlijk, niets mis mee, integendeel, maar toch… Ik had even tijd nodig om dat gevoel van teleurstelling een plekje te geven.

Na de dienst verdween de kerkenraad meteen in de consistorie. Ik kon dus niet meer vragen wanneer er dan wel diensten rondom dat bordje gehouden werden. Het was vakantie, wij gingen naar huis en daarna heb ik ook niemand meer van die gemeente ontmoet.

Stevige verantwoordelijkheid

Dat bordje ging ik wel steeds vaker zien. Op open plekken rond gebouwen waarin mensen werken, schiet dit soort bordjes als paddenstoelen uit de grond. En het is me inmiddels duidelijk: het gaat om verzamelpunten bij ontruimingen na een brandalarm.

De meeste gemeenten hebben behalve ouderlingen, diakenen en kosters, behalve GBS’ers, SGP’ers en HSV’ers, ook BHV’ers rondlopen. Geen ambtsdragers, maar toch rust er een stevige verantwoordelijkheid op deze schouders. Het gaat gewoonlijk om mensen die op hun werk een cursus bedrijfshulpverlening hebben gevolgd, en de kerk lift daar gratis op mee. BHV’ers brengen risico’s in kaart, ontwerpen procedures en plannen onverwachte ontruimingsoefeningen. Nu is het voor gemeenten altijd nuttig als er mensen zijn die hen wijzen op gevaren. Dat deed Paulus ook. Maar of die gevaren hetzelfde zijn als de risico’s de bedrijven lopen, is zeer de vraag.

Het is de achterliggende eeuwen in Nederland niet voorgekomen dat er slachtoffers vielen door een brand in een kerkgebouw. Dat wil niet zeggen dat er geen kerken zijn afgebrand. Verschillende kerken zelfs meerdere malen. De expert in kleine kerkgeschiedenis, John Mastenbroek, wees me bijvoorbeeld op het kerkje in Haastrecht dat drie keer door brand verwoest werd, het laatst in 1964. Maar ook daar: geen slachtoffers of gewonden.

Nuchter

Nu zal een rechtgeaarde BHV’er onmiddellijk zeggen: dat zegt niets over de toekomst. Het kán gebeuren. En daar kan niemand iets tegen inbrengen. Het zou wat zijn. Uitslaande brand in een volle kerk. Chaotische taferelen. Kleren die in brand vliegen. Je moet er niet aan denken! „Stop”, zegt de BHV’er. Je moet er wél aan denken. Risicoanalyse. Procedures. Ontruimingsoefeningen. Wie durft daar tegen te zijn?!

Ik vind dat we daar massaal tegen moeten stemmen. Anders dan in een kroeg of bedrijf is een kerkgebouw overzichtelijk. Ieder zondag verlaten de mensen twee keer massaal het gebouwd. Uitslaande brand tijdens een kerkdienst is in de loop der eeuwen een uiterst zeldzaam fenomeen gebleken. We hebben rookmelders en sprinklerinstallaties. Hoe veilig wil je het hebben? Beatrice de Graaf wijdde daar een paar weken geleden in deze krant nog een uiterst interessant essay aan. Laat het in de kerk zo niet toegaan.

Laten we nuchter zijn. We hoeven de krant maar te lezen om te beseffen dat brand in kerken in de toekomst eerder zal samenhangen met terrorisme dan met kortsluiting of blikseminslag. Voor terroristen, die maximale verwarring en zo veel mogelijk slachtoffers willen, is het natuurlijk altijd gemakkelijk als er een ontruimingsplan ligt: kunnen ze rekening mee houden.

Stoppen met ontruimingsoefeningen in kerken, dus. Wel het bordje laten staan. En de BHV’ers omscholen tot GHW’ers: Gastheer/-vrouw voor Hagenpreek in de Wijk.

Reageren? welbeschouwd@refdag.nl