Pionier Niemeyer gaf Brasilia zijn gezicht
BRASILIA (ANP) – De woensdag overleden architect Oscar Niemeyer, pionier in het gebruik van gewapend beton, heeft vooral bekendheid gekregen door zijn ontwerpen voor de nieuwe Braziliaanse hoofdstad Brasilia. Velen beschouwen echter de ‘vliegende schotel’, waarin het museum voor moderne kunst in Niteroi, aan de overkant van de baai bij zijn geboortestad Rio de Janeiro, is gevestigd, als zijn belangrijkste werk. In 1988 kreeg Niemeyer de Pritzkerprijs, de ‘Nobelprijs’ voor architectuur. Niemeyer is 104 jaar oud geworden.
Niemeyer gold als de oudste nog actieve architect. Tot aan zijn dood bleef hij werkzaam in de bouwwereld. Op zijn 103e verjaardag, 15 december 2010, opende hij in Niteroi bij Rio de Janeiro een museum waar zijn ontwerpen, tekeningen en modellen van gebouwen te zien zijn.
Hij was een aanhanger van het functionalisme, maar zijn gebouwen hebben een minder kille uitstraling die het werk van andere functionalisten karakteriseert. De meeste door Niemeyer ontworpen gebouwen staan in Brazilië, maar hij heeft ook meegewerkt aan het VN-gebouw in New York. Daarnaast is het hoofdkantoor van de Communistische Partij in Parijs van zijn hand. In Algerije staan ook verscheidene gebouwen van hem, waaronder een moskee.
Niemeyer werkte weliswaar zeer lang door, maar begon zijn leven flierefluitend. Pas na zijn huwelijk met Annita Baldo, een dochter van immigranten uit Venetië, ging hij studeren. In 1934 studeerde hij af als ingenieur bouwkunde. Van wezenlijk belang voor zijn werk is geweest dat hij in 1940 Juscelino Kubitschek leerde kennen. Die was toen burgemeester van Belo Horizonte en werd in 1956 tot president gekozen. Kubitschek wilde een nieuwe hoofdstad bouwen in het onbewoonde midden van Brazilië om zo de afgelegen delen van het land met elkaar te verbinden en het binnenland te bevolken.
Brasilia, dat binnen Kubitscheks regeerperiode van vier jaar in gebruik werd genomen, werd het handelsmerk van Niemeyer. Hij ontwierp binnen enkele maanden tientallen gebouwen voor de stad, zowel gebouwen voor bedrijven en de overheid als woonblokken. Niemeyer is onder meer verantwoordelijk voor de presidentiële residentie Palácio da Alvorada (paleis van het ochtendgloren), de kathedraal en het parlementsgebouw. Vanuit de lucht heeft de stad de vorm van een vliegtuig. Niemeyer heeft overigens niet de stadsplattegrond bedacht. Dat deed zijn vroegere baas Lucio Costa.
In 1965 nam Niemeyer ontslag als professor aan de Universiteit van Brasilia uit protest tegen het hogeronderwijsbeleid van de toenmalige militaire dictatuur. Hij vestigde zich een jaar later in Parijs en opende een kantoor op de Champs Elysées.
In de jaren tachtig keerde Niemeyer terug in Brazilië en ontwierp weer talrijke gebouwen, zoals het Pantheon van het Vaderland. In november 2003 werd in Curitiba een complex geopend waarin onder meer het Museu Oscar Niemeyer is gevestigd.
