Op het laatst kwam het onderzoek dat Graafland deed in opdracht van de ChristenUnie over de toekomst van de eurozone vooral neer op het afwegen van de neerwaartse risico’s van twee varianten, erkent de Gouwenaar, die hoogleraar economie, onderneming en ethiek is aan Tilburg University.

Namelijk: wat is het grootste risico: de kans dat een ‘Grexit’ leidt tot een hevige besmetting richting landen als Portugal en Spanje, óf het risico dat het huidige beleid dat gericht is op een verdere integratie van de huidige muntunie uiteindelijk zal falen?

Graafland koos uiteindelijk voor de Grexit al het meest wenselijke scenario. Het vertrouwen dat de eurozone door verder te integreren de huidige onderlinge verschillen kan wegpoetsen, acht hij gewoonweg te klein. „De risico’s dat dit niet lukt zijn wel heel erg groot. Neem alleen al het feit dat de eurolanden onderling enorm verschillen over de vraag wat het te voeren economische beleid zou moeten zijn. De consensus die er nu enigszins ontstaat onder extreem grote druk, zal niet duurzaam zijn als straks die druk weer afneemt en de grote onderlinge cultuurverschillen weer gaan opspelen.”

Alles afwegende is het vertrek van Griekenland uit de eurozone volgens Graafland ook het meest logisch. „Dat land staat nu eenmaal het verst af van wat er nodig is om als land volwaardig partner te kunnen zijn in een muntunie. Daarmee zijn ook de voordelen voor Griekenland om hier toch in te participeren veel minder groot dan de voordelen van het kunnen voeren van een eigen monetair- en wisselkoersbeleid.”

Door op de benen van een eigen munt verder te gaan, krijgt Griekenland volgens Graafland weer meer perspectief op economische groei. „Ervaringen met IJsland leren dat een devaluatie van de eigen munt een belangrijk middel is om de concurrentiepositie te herstellen.” Het grote voordeel voor de andere eurolanden is dat, ondanks dat er ook in die situatie flink zal moeten worden afgeschreven op de leningen aan Athene, het perspectief groeit dat er van de dan resterende schuld, alsnog een groot deel kan worden terugbetaald.”

Uiteindelijk staat en valt een succesvolle Griekse uittreding volgens Graafland wel bij het voldoen aan enkele condities die hiervoor nodig zijn. De Grexit moet in zijn ogen „wél goed gemanaged worden.”

Valt een Grexit wel te managen?

„Op basis van rapporten die ik heb bestudeerd, denk ik dat dit haalbaar is, mits aan een aantal condities wordt voldaan, zoals een goede timing voor de uittreding. Het zou goed zijn om hier nu nog even mee te wachten en eerste te werken aan het vertrouwen in de herstelkracht van de andere zwakke broeders in de eurozone. Als het vertrouwen in die landen is hersteld, dan zal een uittreding van Griekenland een veel minder desastreus effect hebben op het vertrouwen in die andere landen dan vaak wordt verondersteld. Dus: doe het op een moment dat de buitenwereld het eigenlijk niet verwacht. En dan razendsnel.”

De discussie moet dus feitelijk vooral binnenskamers worden gevoerd?

„Inderdaad. Helaas kan de keuze voor uittreding niet op een democratische wijze worden gemaakt. Het is een dilemma tussen de enorm belangrijke democratische legitimiteit versus dat het op die manier gewoon niet goed te managen is.”

In uw rapport lijkt u zich te verbazen over de conclusies die andere onderzoekers hebben getrokken?

„Ja, dat is wel zo. Een van de eerste studies die ik las, was er een van het Centraal Planbureau. Dat was overigens een goede studie, waar ik veel van heb geleerd. Maar ik heb me er inderdaad over verbaasd dat zij wel erg snel voorbij gaan aan de voordelen die de mogelijkheid van een devaluatie van de eigen munt voor een land als Griekenland heeft. Feitelijk doen ze die discussie in twee regels af, terwijl dit in mijn ogen toch een cruciaal punt is. Uit literatuuronderzoek blijkt dat zo’n devaluatie wel degelijk veel voordeel biedt.

Waar ik me overigens in veel sterkere mate over heb verbaasd, was hoe werkgevers­organisatie VNO-NCW een week voor de verkiezingen uitpakte met een campagne waarin, met een verwijzing naar een rapport van ING, een uiterst zwart scenario werd geschetst voor de uittreding van Griekenland. Terwijl in dat rapport naar sommige risico’s wel, maar naar andere gewoonweg helemaal niet is gekeken. Ik vind het daarom kwalijk hoe VNO-NCW heeft gepoogd de verkiezingen te beïnvloeden met een rapport dat feitelijk eenzijdig is.”

Hoe beoordeelt u in het licht van uw rapport het deze week gesloten akkoord?

„Er is daarin geen sprake van een nieuwe leningen, waarmee de barrière om ooit nog van koers te kunnen veranderen richting een Grexit wel erg groot zou zijn geworden. In zekere zin kan dit akkoord als een stap in de goede richting worden beschouwd, omdat het een aanzet geeft voor de oplossing van het grote probleem; namelijk dat de schuldenlast voor Griekenland eigenlijk te hoog is om weer perspectief op groei te kunnen krijgen. Op die manier blijven ook de andere opties nog steeds open. Sterker; hoe meer er wordt bevestigd dat Griekenland de eurozone niet verlaat, des te beter worden de condities om straks toch zonder al teveel schade tot een Grexit over te kunnen gaan. Beleidsmakers zouden achter de schermen de Grieken moeten overtuigen dat pogingen om het land uit de eurozone te plaatsen, juist ook goed voor hén zijn en daarmee feitelijk ook een concessie van de andere landen is. En ook dat er pas dan écht een nieuw pad voor dit land ontstaat. Als de Grieken het idee krijgen dat ze er botweg uit worden gezet, dan levert dat alleen maar meer frustratie op, wat kan leiden tot toenemende radicalisering.”