Mas is sinds 2010 premier van de Generalitat, de regionale regering. Hij heeft zich pas onlangs ontpopt als fervent nationalist en vermijdt nog vaak het woord onafhankelijkheid. Hij wil van het land „een staat binnen Europa die over zichzelf beslist” maken. Mas was 11 september op een nationalistische happening in Barcelona die een onverwacht grote mensenmassa op de been bracht. In een zee van Catalaanse vlaggen beloofde Mas toen het referendum.

Dat kan echter alleen door het nationale parlement worden uitgeschreven. Het zou volgens peilingen meer voorstanders dan tegenstanders van onafhankelijkheid opleveren. Een probleem bij die peilingen is wel dat veel voorstanders van plan zijn toch nee tegen afscheiding te gaan stemmen, als Catalonië niet automatisch in de EU kan blijven. Dat laatste is volgens de bestaande regels onmogelijk.

Catalonië is ook zwaar door de schuldencrisis getroffen. Volgens waarnemers ‘surft’ Mas op een golf van nationalisme die de crisis heeft opgestuwd. Dirk Kremer, voorzitter van de Kring Nederlands Bedrijfsleven in Barcelona, vreest dat de economie van de regio een enorme klap krijgt als ze uit het Spaanse koninkrijk stapt. Hij zei dat de gebruikelijke stroom investeringen in de productieve regio al meteen is opgedroogd na 11 september. De onafhankelijkheid wordt volgens hem door onder anderen Mas opgevoerd als een „magische oplossing voor werkelijk alle problemen”. De mensen hebben in deze diepe crisis behoefte aan eenvoudige oplossingen, maar de CiU is volgens Kremer intern diep verdeeld over Mas’ nationalistische koers. Overigens is ook Kremers kring verdeeld; lid Maarten de Jongh betoogt dat hij geen nationalist is maar Catalonië wel graag ziet afsplitsen.

Het verlangen naar onafhankelijkheid is groot in het relatief rijke Catalonië, maar ook de angst dat de afscheiding naar een juridisch en economisch moeras voert. Catalonië werd in 1978, met de zege van ruim 90 procent van de kiezers in een referendum, autonoom in Spanje. Die autonomie was de eerste sinds de jaren 30. De noordoostelijke regio vertegenwoordigt slechts 6 procent van de oppervlakte van Spanje en 16 procent van de Spanjaarden, maar staat ook voor een vijfde van het bruto binnenlands product, een kwart van de industriële productie en bijna een derde van de export van Spanje, een land dat al economische problemen genoeg heeft.