Komende maandag praat eurocommissaris Bolkestein in Brussel over deze zaak verder met de Amerikaanse onderminister Hutchinson. Maar een akkoord ligt nog lang niet in het verschiet. „Er is sprake van grote, op een aantal punten zelfs onoverbrugbare, verschillen van inzicht”, benadrukte de Nederlandse liberale politicus recent in een gedachtewisseling met leden van het Europees Parlement.

Sinds de aanslagen op het World Trade Center en het Pentagon op 11 september 2001 doen de overheden in de Verenigde Staten er alles aan om te beschikken over uitgebreide informatie over potentiële terroristen. In dat kader proberen zij alle mensen die een risicofactor kunnen vormen, te screenen.

Zo verlangt de regering-Bush op basis van een pakket nieuwe wetgeving dat de luchtvaartondernemingen die vluchten verzorgen naar de VS de volledige zogeheten Passenger Name Records overdragen. Die verschaffen inzicht in onder meer adressen, het vluchtschema van reizigers en in nummers van telefoons en creditcards. Ook speciale maaltijdwensen aan boord, zoals vegetarisch eten, worden langs die weg bekend.

De EU huldigt de opvatting dat dit veel te ver gaat. Zij acht deze gang van zaken een ongeoorloofde inbreuk op de privacy van burgers. „De fundamentele rechten, ons hoogste goed, zijn hier in het geding”, zegt Bolkestein.

Hij voert al maandenlang onderhandelingen om een compromis te bereiken, maar tot nu toe leverden die inspanningen niet het gewenste resultaat op. Vooralsnog deden de autoriteiten in Washington slechts beperkte concessies. Zij zijn inmiddels bereid de in de databank opgeslagen wetenswaardigheden niet pas na vijftig jaar -zoals zij aanvankelijk van plan waren- maar reeds na zes tot zeven jaar te vernietigen. Verder zullen zij ervoor zorgen dat de andere inlichtingen- en veiligheidsdiensten dan het agentschap dat specifiek tot taak heeft het opbouwen van de bestanden waar het in de lopende discussie om draait, niet zomaar willekeurig mogen neuzen in de aanwezige dossiers.

De Unie toont zich allerminst tevreden na die toezeggingen. Zij vindt bijvoorbeeld een termijn van zes tot zeven jaar nog steeds veel te lang en oordeelt afwijzend over de bedoeling van de VS om de verzamelde kennis in ieder geval ook te gebruiken in het kader van het bestrijden van „overige ernstige vormen van criminaliteit.” Verder leven er grote bezwaren tegen de hoeveelheid gegevens van een reiziger die de in de grootmacht daartoe bevoegde instantie tracht te achterhalen, maar liefst 39 in getal. Buitensporig, meent de EU.

Tegelijk maant Bolkestein: „We moeten realistisch zijn.” Hij wijst erop dat we er wel rekening mee dienen te houden dat bij deze kwestie niet alleen de privacy, maar ook de eigen veiligheid van de passagiers aan de orde is.

„Laten we de verschillen met de Amerikanen niet overdrijven. We staan allemaal achter hen voorzover het betreft de noodzaak om het terrorisme aan te pakken. Zorgen op dit terrein zijn niet exclusief een Amerikaanse obsessie”, bond hij de europarlementariërs vorige week op het hart. Steeds meer landen, waaronder Canada en Australië, onderkennen dat het inwinnen van informatie van mensen die zich via het luchtruim verplaatsen in dit verband zinvol kan zijn.

Ondertussen raken vliegconcerns als KLM, Lufthansa, British Airways en Alitalia in de problemen. De VS dreigen met sancties in hun richting als zij geen toegang verlenen tot hun boekingssystemen. In uiterste instantie zal dat het intrekken van de landingsrechten betekenen. De druk wordt opgevoerd door van maatschappijen die niet meewerken regelmatig passagiers bij aankomst aan een uitvoerig onderzoek te onderwerpen, wat voor betrokkenen soms leidt tot uren vertraging. Aan de andere kant riskeren zij strafmaatregelen vanuit de EU als zij de hier geldende normen in de sfeer van de bescherming van de persoonsgegevens schenden.

Veiligheid versus privacy: Bolkestein waarschuwt dat er geen gemakkelijke of perfecte oplossingen voorhanden zijn. Maar er moet wel zo spoedig mogelijk duidelijkheid komen, het liefst via mondiale afspraken. Tegen de achtergrond van dit laatste overweegt de Europese Commissie een initiatief te lanceren binnen de internationale organisatie op het gebied van de burgerluchtvaart. Tegelijk gaat het overleg met de VS voort, zonder perspectief op snelle overeenstemming. Bolkestein hanteert voorlopig eind dit jaar als deadline.