Mislukt
Het is een imposant kerkgebouw. Kortgeleden achtergelaten door zijn bewoners. In mijn jeugd nog overbevolkt, waardoor dubbele diensten nodig werden. Tweemaal twee keer een kleine duizend kerkgangers. Het waren de nadagen van de mannenbroeders. Uitbloei van zelfverzekerd gereformeerd leven. Nu staat het te koop. Al geruime tijd. Tegen elk aannemelijk bod.
Van moederskant was de familie meegegaan. Het werd een indrukwekkende exodus. Weg uit het Synodale Babel. De vleugelslag van een vlinder kan een storm veroorzaken. Het eens zo moderne domineetje uit Beesd ontpopte zich tot een krachtig leidsman van gereformeerden. Men sprak met merkbare achting van Abraham de Geweldige. Ze gingen niet zomaar. Ze overlegden het ”Genootschap” –zo heette het Synodale Babel voortaan– een staalkaart van falen. Woorden als ”bedriegers” en ”bedrogenen” vielen. En er werd besmuikt gelachen om „die Rubenieten” die achter bleven in „kerken van goud met dominees van hout.”
Onlangs viel mijn oog weer op dat fraaie gedenkboek uit 1936, ”De Reformatie van 1886”.
Maar toen kwam de oorlog. Nederland kreeg het aan de stok met twee schilders. De ene verliet zijn kwasten om Führer van het Germaanse volk te worden, de andere ging theologie doceren in Kampen. Hooggeleerde schermutselingen groeiden er uit tot een landelijke kerkstrijd. Oorlog in de kerkbanken. Maar nog eerder dan het land, was de kerk vrijgemaakt. Opnieuw.
Families scheurden. Dat kon niet anders. Het ging om de Waarheid. Voor of tegen. De gelijkgezinden verdwenen in de catacomben. De kerk der hervorming werd met pijn en moeite voortgezet. Overigens niet zonder het monopolie op de Waarheid. Er ontstond nieuw elan. Een dominee wist zeker dat de bijbelheiligen –hadden die nu geleefd– vrijgemaakt zouden worden, hun kinderen naar de gereformeerde school sturen en lid van het Gereformeerd Politiek Verbond worden.
Maar hoe houd je het zuivere zuiver? Het bleek een repeterende breuk. Een verhaal zonder eind. Een triest relaas van mensen die eigen standpunten verabsoluteerden en elkaar vervolgens verbeten en verslonden. En als zo vaak gingen de theologen voorop.
Eén lacht. Ook voor hem zijn de velden wit om te oogsten. Hoeveel kerkelijk ontgoochelden zal hij er vinden? Ex-gereformeerden. Het land is er vol mee. Sommige families ook. De vis wordt wel eens duur betaald.
Kerkhervorming. Een Kamper hoogleraar beweerde nog niet zo lang geleden dat de Reformatie mislukt is. Zo’n boude uitspraak dwingt je tot nadenken. Ik neem er graag even de tijd voor.
